Công tắc phân tử của tế bào Microglia mở ra hướng đi mới cho liệu pháp điều trị Alzheimer

Một nhóm nghiên cứu quốc tế vừa khám phá ra một hướng điều trị tiềm năng cho căn bệnh Alzheimer, một phát hiện được công bố trên tạp chí Nature vào ngày 5 tháng 11 năm 2025. Trọng tâm của khám phá này là việc xác định cơ chế phân tử có khả năng chuyển đổi một quần thể tế bào miễn dịch đặc biệt trong não, được gọi là microglia, sang trạng thái bảo vệ thần kinh, giúp chống lại các dấu hiệu bệnh lý cốt lõi của Alzheimer.

Nghiên cứu này được tiến hành bằng cách áp dụng phương pháp tiếp cận đa diện, bao gồm việc sử dụng các mô hình chuột mắc bệnh Alzheimer, các dòng tế bào người nuôi cấy và các mẫu mô não người thực tế. Cơ chế chuyển đổi then chốt liên quan đến kiểu hình (phenotype) của tế bào microglia. Khi tiếp xúc với các protein amyloid-beta, các tế bào này chuyển sang trạng thái có biểu hiện thấp của yếu tố phiên mã PU.1 và đồng thời biểu hiện thụ thể CD28. Sự kết hợp này – kiểu hình PU.1 thấp, CD28 dương tính – đã chứng tỏ hiệu quả đáng kể trong việc ngăn chặn sự tích tụ các mảng amyloid và hạn chế sự lan truyền tiếp theo của protein tau độc hại.

Trước đây, các quan sát di truyền đã gợi ý mối liên hệ giữa mức độ PU.1 thấp hơn với nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer giảm ở người. Tuy nhiên, công trình này lần đầu tiên cung cấp một lời giải thích phân tử rõ ràng cho hiện tượng này. Các trung tâm khoa học tham gia vào nghiên cứu bao gồm Viện Hóa sinh Lão hóa Max Planck, Trường Y Icahn thuộc Mount Sinai và Đại học Rockefeller. Những nhân vật chủ chốt trong nhóm nghiên cứu bao gồm Giáo sư Alison Goate, nhà biểu sinh Alexander Tarakhovsky và Tiến sĩ Anne Schaefer.

Bằng chứng thực nghiệm về chức năng bảo vệ đã được củng cố khi các nhà khoa học cố tình chặn quá trình tổng hợp CD28: trong điều kiện này, các quần thể microglia bảo vệ đã biến mất, dẫn đến tình trạng viêm tăng đột biến và sự phát triển nhanh chóng của các mảng amyloid. Điều này chứng minh rằng thụ thể CD28 đóng vai trò thiết yếu trong việc thể hiện các đặc tính hữu ích của phân nhóm microglia này. Tiến sĩ Schaefer nhấn mạnh rằng microglia có tính dẻo dai và có khả năng hoạt động như những người bảo vệ não bộ, trong khi Giáo sư Goate lưu ý rằng kết quả này cung cấp cơ sở cơ chế cho mối liên hệ giữa mức PU.1 giảm và nguy cơ mắc Alzheimer thấp hơn.

Tế bào microglia, chiếm khoảng 10% tổng số tế bào não, trước đây thường được xem là tác nhân làm tăng quá trình thoái hóa thần kinh thông qua các phản ứng viêm. Phát hiện mới này đã dịch chuyển trọng tâm sang tiềm năng tự điều chỉnh và bảo vệ của chúng, mở ra một hướng tiếp cận điều trị mới dựa trên điều biến miễn dịch cho căn bệnh thoái hóa thần kinh đang là một thách thức lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Việc hiểu rõ cách microglia chuyển đổi giữa trạng thái gây hại và trạng thái bảo vệ là câu hỏi quan trọng tiếp theo để có thể ứng dụng những dữ liệu này vào thực tiễn lâm sàng.

Tóm lại, việc xác định được công tắc phân tử này không chỉ làm sáng tỏ cơ chế sinh học sâu xa của Alzheimer mà còn mở ra một cánh cửa mới cho việc phát triển các liệu pháp nhắm mục tiêu vào hệ miễn dịch của não bộ. Đây là một bước tiến quan trọng, hứa hẹn mang lại hy vọng mới cho bệnh nhân và gia đình họ.