Universiteit Osijek onderzoekt Rotwelsch, de geheime taal van middeleeuwse randgroepen

De Faculteit der Filosofie aan de Universiteit van Osijek, Kroatië, organiseert op 3 december 2025 een wetenschappelijke uiteenzetting over Rotwelsch, de verborgen omgangstaal van gemarginaliseerde bevolkingsgroepen in het middeleeuwse Europa. Dit evenement maakt deel uit van het FUZ&JA wetenschaps-populariseringsproject, dat tot doel heeft de kloof tussen gespecialiseerd academisch onderzoek en het bredere publiek te verkleinen door middel van lezingen en interactieve workshops.

Rotwelsch diende historisch gezien als een cruciaal instrument voor groepen zoals zwervers, bedelaars en lieden die zich buiten de wet bewogen, om staatscontrole te omzeilen en gemeenschappelijke geheimhouding te bewaren in perioden van sociale onrust en repressie. De presentatie zal worden verzorgd door Dr. sc. Kristian Novak, universitair hoofddocent en auteur, die de historische ontwikkeling en de structurele complexiteit van deze gespecialiseerde codetaal zal uiteenzetten. Dr. Novak, die zijn doctoraat in de algemene linguïstiek behaalde in 2011, focust zijn academische werk op historische sociolinguïstiek en meertaligheid.

De taalkundige samenstelling van Rotwelsch wordt gekenmerkt door een weefsel van diverse Duitse dialecten, substantieel verrijkt met lexicale en grammaticale elementen ontleend aan het Jiddisch, Romani, Slavische talen en andere regionale tongvallen. Deze vermenging maakte de spreektaal ondoorzichtig voor buitenstaanders, wat de functie als overlevingsmechanisme voor bedreigde en verstoten gemeenschappen door de eeuwen heen versterkte. Onderzoekers classificeren Rotwelsch technisch gezien als een sociolect, omdat het een eigen, volledige grammaticale structuur mist; het dient primair om een specifieke gemeenschap te verbinden en buitenstaanders uit te sluiten.

De benaming Rotwelsch wordt vaak geïnterpreteerd als 'bedelaarsbargoes', waarbij 'rot' verwijst naar bedelaar en 'welsch' naar vreemd of onbegrijpelijk. Martin Luther introduceerde de term voor het eerst in de 16e eeuw in de inleiding van zijn werk *Liber Vagatorum*. Naast de gesproken vorm gebruikte de gemeenschap die Rotwelsch hanteerde ook een systeem van geheime pictografische tekens, bekend als zinken, die op oppervlakken werden gekerfd om te waarschuwen voor vijandige autoriteiten of om gastvrije locaties aan te duiden. Deze tekens konden gedetailleerde informatie overbrengen, zoals de aanwezigheid van een dief of een vertrekdag.

De opname van Hebreeuwse en Jiddische termen, zoals gannef voor dief, weerspiegelt de historische realiteit waarin beperkingen op grondbezit veel Joodse individuen dwongen tot zwerfberoepen in de Vroegmoderne Tijd. De taal, ook bekend als Khokhmer Loshn ('tong van de wijzen' in het Jiddisch), speelde een rol in de vorming van de Jenische taal. De studie van Rotwelsch biedt een uniek perspectief op de taalkundige strategieën die door gemarginaliseerde groepen werden ingezet om solidariteit te smeden en identiteit te behouden tegen systemische druk door de Europese geschiedenis heen.