EU legt permanent blokkade op voor teruggave bevroren Russische activa ter ondersteuning van Oekraïne

In december 2025 hebben vijfentwintig van de zevenentwintig lidstaten van de Europese Unie een besluit genomen, vastgesteld via een schriftelijke procedure, dat de juridische basis legt voor het aanwenden van bevroren Russische staatseigendommen ten behoeve van Oekraïne. Deze maatregel introduceert een onbepaalde opschorting van de repatriëring van de tegoeden van de Russische Centrale Bank die binnen de EU-jurisdictie zijn geblokkeerd. De totale waarde van deze bevroren activa wordt geschat op ruwweg 210 miljard euro. Een significant deel hiervan, ongeveer 185 miljard euro, valt onder het beheer van de Belgische financiële dienstverlener Euroclear.

Het voornaamste doel achter deze stap is het wegnemen van een potentieel struikelblok: de noodzaak tot jaarlijkse, unanieme verlenging van de sancties. Dit creëerde een risico op een veto van individuele landen, zoals Hongarije en Slowakije. Europese leiders, waaronder de voorzitter van de Europese Raad, António Costa, beogen hiermee een langdurige financiële steun aan Kiev veilig te stellen. Dit moet onder meer gebeuren via een lening van maximaal 165 miljard euro, bedoeld voor militaire en civiele noden in 2026 en 2027. Het idee is dat Oekraïne deze lening pas hoeft terug te betalen als Rusland schadevergoeding betaalt voor de veroorzaakte oorlogsschade.

De juridische grondslag voor het nemen van dit besluit met gekwalificeerde meerderheid, waarmee de eis van unanimiteit werd omzeild, werd gevonden in Artikel 122 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). Vertegenwoordigers van de EU stellen dat dit gerechtvaardigd is, aangezien de onuitgelokte agressie van Rusland tegen Oekraïne serieuze economische uitdagingen voor de gehele Unie veroorzaakt, wat past binnen de voorwaarden voor het toepassen van dit artikel om crisissituaties het hoofd te bieden. Echter, de Hongaarse premier Viktor Orbán heeft deze aanpak fel bekritiseerd, stellend dat het Europees recht wordt geschonden. Naar verluidt heeft hij beroep ingesteld tegen de Raad van de EU bij de rechtbank, waarmee hij de besluitvormingsprocedure aanvecht.

Als reactie op het EU-besluit heeft de Russische Centrale Bank een rechtszaak aangespannen bij het Arbitragehof van Moskou tegen Euroclear. De Russische toezichthouder betoogt dat de plannen van de Europese Commissie en de acties van de bewaarder onwettig zijn. De Russische toezichthouder benadrukt dat elke aanwending van haar activa zonder haar expliciete toestemming een schending vormt van de principes van soevereine immuniteit. Valdis Dombrovskis, Eurocommissaris voor Economie, bestempelde de rechtszaak als ‘speculatief’ en ‘ongefundeerd’, en verzekerde dat de EU-procedure volledig in overeenstemming is met het internationaal recht.

De acties van de EU markeren een verschuiving van een tijdelijke blokkade naar een permanente beperking op de teruggave van soevereine fondsen. Dit is een juridische manoeuvre om potentiële veto’s te omzeilen. Verwacht wordt dat de EU-leiders de details, inclusief de garanties voor België, verder zullen bespreken tijdens de top van 18 december. Ondertussen heeft Rusland naar verluidt een ontwerp voor tegenmaatregelen voorbereid. Deze zouden de confiscatie kunnen omvatten van activa van Europese entiteiten die zijn vastgezet op type C-rekeningen in de Russische Federatie. Het besluit van december 2025 luidt daarmee een nieuwe fase in het financieel-juridische conflict in.