Przełomowe badania genetyczne: Koty domowe pojawiły się w Europie znacznie później, niż dotychczas sądzono

Obszerne, najnowsze badanie genetyczne całkowicie redefiniuje dotychczasowe wyobrażenia na temat momentu, w którym koty domowe zadomowiły się na kontynencie europejskim. Autorzy pracy, Ottoni i De Martino, opublikowali w prestiżowym czasopiśmie Science dane sugerujące, że zwierzęta te ugruntowały swoją obecność w Europie zaledwie około 2000 lat temu. Jest to wynik przesunięty o całe tysiąclecia w stosunku do wcześniejszych szacunków. Ta nowa chronologia przenosi punkt ciężkości z wczesnych migracji neolitycznych na późniejsze epoki historyczne, ściśle powiązane z intensywnym rozwojem handlu śródziemnomorskiego.

Dominująca dotychczas hipoteza zakładała, że koty podążały za pierwszymi rolnikami z Anatolii, docierając do Europy około 6000 do 7000 lat temu. Jednakże analiza pełnych genomów jądrowych obaliła ten model. Naukowcy, w tym profesor archeologii z Uniwersytetu Oksfordzkiego, Greger Larson, zwracają uwagę, że wcześniejsze wnioski często opierały się na badaniu mitochondrialnego DNA. Ponieważ jest ono dziedziczone wyłącznie w linii żeńskiej, mogło ono wprowadzać pewne zniekształcenia w obrazie faktycznego rozprzestrzeniania się populacji. Nowe dane genetyczne jednoznacznie wskazują na północnoafrykańskie pochodzenie przodków współczesnych kotów domowych, a nie na Lewant, jak sugerowały niektóre starsze teorie.

Zespół badawczy przeanalizował szczątki 225 kotowatych pochodzące z 97 stanowisk archeologicznych rozsianych po całej Europie i Bliskim Wschodzie. Ponadto, naukowcy zsekwencjonowali 70 starożytnych genomów, które następnie porównano z materiałem genetycznym dzisiejszych osobników. Ustalono, że najwcześniejsze genomy, które odpowiadają współczesnym kotom domowym, pojawiają się w Europie w okresie świetności Imperium Rzymskiego. Okres ten zbiega się z apogeum intensywnej wymiany handlowej drogą morską. To silnie sugeruje, że rzymscy żeglarze i kupcy, transportujący na przykład zboże z Egiptu, przyczynili się do rozprzestrzenienia tych zwierząt po portach kontynentu, wykorzystując je jako naturalnych łowców gryzoni na statkach i w magazynach.

Identyfikacja statusu starożytnych kotów była utrudniona, ponieważ szkielety dzikich i udomowionych przedstawicieli rodzaju Felis są pod względem morfologicznym niemal nierozróżnialne. W rezultacie, wcześniejsze znaleziska, które przypisywano kotom domowym – jak na przykład szkielet sprzed około 9,5 tysiąca lat znaleziony na Cyprze – obecnie najprawdopodobniej klasyfikowane są jako szczątki kotów leśnych (Felis silvestris). Te dzikie koty krzyżowały się z afrykańskim kotem stepowym (F. lybica lybica). Analiza wykazała, że w neolitycznych kotach z Azji Mniejszej znajdowało się do 24–34% domieszki genów F. catus lub ich bezpośrednich przodków. Świadczy to o procesie mieszania się gatunków, który miał miejsce, zanim doszło do masowego importu udomowionych osobników.

Prawdziwa ekspansja genów charakterystycznych dla współczesnych kotów jest widoczna w europejskich próbkach dopiero od I wieku naszej ery. Proces udomowienia najprawdopodobniej rozpoczął się w Afryce Północnej, zjawisko to określane jest mianem „fenomenu egipskiego”, gdzie punkt zwrotny w procesie oswajania nastąpił około 3,5 do 4 tysięcy lat temu. W przeciwieństwie do koni, u kotów selekcja przez długi czas koncentrowała się wyłącznie na cechach behawioralnych. Grupa badawcza, realizująca projekt Felix pod kierownictwem Claudio Ottoniego, planuje kontynuować swoje dociekania naukowe. Skupią się oni na obszarach Włoch, Grecji i Turcji, aby szczegółowo prześledzić szlaki migracyjne, które ukształtowały dzisiejszy obraz populacji tych zwierząt.