Evcil Kedilerin Avrupa'ya Gelişi Sanılandan Binlerce Yıl Sonra: Genetik Çalışma Yeni Bir Perspektif Sunuyor

Kapsamlı bir genetik araştırma, evcil kedilerin Avrupa kıtasına ne zaman ulaştığına dair yerleşik bilgileri kökten değiştirdi. Science dergisinde yayımlanan bulgulara göre, Ottoni ve De Martino'nun çalışmaları, bu sevimli canlıların Avrupa'da yaklaşık 2000 yıl önce yerleştiğini gösteriyor. Bu tarihleme, daha önceki tahminlerden binlerce yıl daha geç bir döneme işaret ediyor. Yeni bulgular, odak noktasını erken Neolitik göç dalgalarından, Akdeniz ticaretinin gelişimiyle yakından ilişkili daha sonraki tarihsel evrelere kaydırıyor.

Evvelce baskın olan hipotez, kedilerin yaklaşık 6000 ila 7000 yıl önce Anadolu'dan gelen ilk çiftçileri takip ettiği yönündeydi. Ancak, tam çekirdek genomlarının analizi bu modeli çürüttü. Oxford Üniversitesi'nden Arkeoloji Profesörü Greger Larson gibi bilim insanları, önceki sonuçların çoğunlukla yalnızca dişi soyu üzerinden aktarılan ve yerleşim tablosunda yanıltıcı olabilecek mitokondriyal DNA analizlerine dayandığını belirtiyor. Elde edilen genetik veriler, kedilerin kökeninin Levant (Doğu Akdeniz) değil, Kuzey Afrika olduğunu kesin bir dille ortaya koyuyor.

Araştırmacılar, Avrupa ve Orta Doğu'daki 97 arkeolojik alandan elde edilen 225 kedi kalıntısını inceledi ve günümüzdeki kedilerin DNA'sı ile karşılaştırmak üzere 70 adet antik genom oluşturdu. Modern evcil kedilere ait en erken genomların Avrupa'da Roma İmparatorluğu'nun zirve yaptığı dönemde, yani yoğun deniz ticaretinin yaşandığı zamanlarda tespit edildiği anlaşıldı. Bu durum, Mısırlı tahıl gibi malları taşıyan Romalı denizcilerin ve tüccarların, gemilerde ve depolarda kemirgen avcısı olarak kullandıkları bu hayvanları kıta limanlarına yaydığı varsayımını güçlendiriyor.

Antik kedilerin statüsünü belirlemedeki zorluk, yabanıl ve evcil Felis türlerinin iskelet morfolojisinin neredeyse ayırt edilemez olmasından kaynaklanıyordu. Kıbrıs'ta bulunan ve yaklaşık 9500 yıl öncesine tarihlenen, daha önceki dönemlere ait ve evcil kedi olarak sınıflandırılan iskeletler, şimdi muhtemelen orman kedilerine (Felis silvestris) ait ve Afrika yaban kedisi (F. lybica lybica) ile melezleşmiş örnekler olarak değerlendiriliyor. Analizler, Küçük Asya'daki Neolitik dönem yaban kedilerinde %24 ila %34 oranında F. catus veya atalarına ait genetik izlerinin bulunduğunu gösteriyor; bu da evcilleşmiş türlerin kitlesel olarak getirilmesinden önce bir karışımın yaşandığına delalet ediyor.

Modern kedilere özgü genlerin Avrupa örneklerinde gerçek anlamda yayılması ancak milattan sonra I. yüzyıldan itibaren kaydediliyor. Evcilleşme sürecinin muhtemelen Kuzey Afrika'da, yani yaklaşık 3500 ila 4000 yıl önce evcilleşmede bir dönüm noktasının yaşandığı 'Mısır fenomeni' olarak adlandırılan bölgede başladığı düşünülüyor. Atların aksine, kedilerde seçilim uzun süre yalnızca davranışsal özelliklere odaklanmıştır. Claudio Ottoni liderliğindeki Felix projesi araştırmacıları, göç yollarını daha detaylı izlemek amacıyla çalışmalarını İtalya, Yunanistan ve Türkiye bölgelerine yoğunlaştırmayı planlıyor.