Uniwersalność słowa „Mama” w językach świata zakorzeniona w biologii niemowląt

Słowo oznaczające matkę, często brzmiące jako „mama”, wykazuje uderzające podobieństwo w językach tak odległych jak suahili, japoński czy rosyjski (мама). To lingwistyczne zjawisko, badane przez językoznawców, nie jest przypadkowe, lecz wynika z fundamentalnych mechanizmów biologicznych i wczesnego rozwoju mowy. Potwierdzone badania sugerują, że ta uniwersalność przekracza granice rodzin językowych, wskazując na wspólne, prewerbalne źródło w ludzkiej zdolności do komunikacji. W języku węgierskim i suahili słowo to brzmi identycznie jak po polsku, co stanowi przykład globalnej tendencji, mimo braku pokrewieństwa między tymi językami.

Podstawą tej fonetycznej zbieżności jest naturalny repertuar wokalny niemowląt. Dzieci instynktownie emitują dźwięki, które łatwo redukują się do powtarzalnych sekwencji spółgłoska-samogłoska. Spółgłoski dwuwargowe, takie jak /m/, /p/ i /b/, zestawione z otwartą samogłoską /a/, są najprostsze do artykulacji, co prowadzi do organicznego powstawania wariantów typu „ma-ma” lub „pa-pa” w naturalnym gaworzeniu. Odkrycia z University of British Columbia wykazały, że mózgi niemowląt wykazują wzmożoną aktywność neuronalną w odpowiedzi na te powtarzalne, znajome sekwencje dźwiękowe, co jest badane przez placówki takie jak BabyLab w celu zrozumienia wczesnej percepcji mowy.

Rosyjski językoznawca Roman Jakobson wysunął hipotezę, że fonem „M” w słowie „mama” wywodzi się z szumu nosowego, który niemowlę wydaje podczas karmienia piersią. Sugeruje to, że pierwotnie dźwięk ten mógł sygnalizować „pokarm” lub komfort, zanim formalnie przyjął znaczenie „matka”. Rodzice kojarzą te odgłosy z głównym opiekunem, ustanawiając „mamę” jako termin fundamentalnego bezpieczeństwa i więzi. Warto jednak zauważyć, że w języku gruzińskim słowo *mama* oznacza „ojciec”, co podkreśla, że choć tendencja do używania spółgłosek wargowych jest silna, kontekst kulturowy ostatecznie nadaje znaczenie.

Występowanie formy „M” dla matki w niepowiązanych ze sobą rodzinach językowych, takich jak suahili (*mama*), rosyjski (*мама*) oraz japoński (*mama*), świadczy o silnej tendencji biologicznej, a nie o bezpośrednim zapożyczeniu kulturowym. Badania nad aktywnością mózgu, wykorzystujące metody takie jak magnetoencefalografia (MEG) oraz nieinwazyjne badania EEG, pomagają naukowcom mierzyć reakcje mózgu na bodźce dźwiękowe u niemowląt. Utrwalenie się dźwięku „mama” akcentuje potężną, globalną więź emocjonalną – relację macierzyńską. Ten pierwotny, intuicyjny język wyprzedza złożone różnice kulturowe, a wzorzec ten rozciąga się na inne fundamentalne pojęcia, takie jak dźwięki negacji czy ekspresje bólu, wzmacniając teorię o budowaniu najwcześniejszych warstw języka na uniwersalnych ludzkich doświadczeniach.