Gemini South viert 25 jaar met nieuwe opname van de complexe Vlindernevel

Het Gemini South Observatorium, uitgerust met een 8,1-meter telescoop op Cerro Pachón in het Chileense Andesgebergte, heeft recentelijk zijn 25-jarig jubileum sinds de Eerste Licht-waarneming in november 2000 gevierd. Dit observatorium, dat samen met zijn tweelingbroer Gemini North op Hawaï het Internationale Gemini Observatorium vormt, wordt deels gefinancierd door de Amerikaanse National Science Foundation (NSF) en beheerd door NSF NOIRLab. Ter gelegenheid van deze mijlpaal organiseerde het door de NSF geëxploiteerde instituut een fotowedstrijd waarbij studenten uit Chili de Vlindernevel, ook bekend als NGC 6302, kozen als het te fotograferen object. De resulterende nieuwe opname, vastgelegd door Gemini South eind 2025, toont de uitbarstingen van geïoniseerde gassen die dit object kenmerken.

De Vlindernevel, die ook de Bug Nebula of Caldwell 69 wordt genoemd, bevindt zich in het sterrenbeeld Schorpioen en de geschatte afstand tot de Aarde ligt tussen de 2.500 en 3.800 lichtjaar. Dit object is een bipolaire planetaire nevel, ontstaan doordat een progenitorster ongeveer 2.000 jaar geleden zijn buitenste lagen afstootte. De vorming is een gelaagd proces: eerst stootte de rode reus langzaam gasmateriaal uit de equatoriale zone uit, wat resulteerde in een donkere, stoffige schijf. Dit werd gevolgd door een snelle stellaire wind, die meer dan drie miljoen kilometer per uur reisde, die het gas loodrecht wegschoot en de iconische 'vleugels' van de nevel vormde. De nevel strekt zich uit over een breedte van meer dan twee lichtjaar.

Het centrum van NGC 6302 wordt gedomineerd door een witte dwergster, een van de heetste bekende objecten, met een oppervlaktetemperatuur die de 250.000 graden Celsius overschrijdt. De intense ultraviolette straling van deze kern ioniseert het uitgestoten gas, waardoor de nevel oplicht. In de nieuwste Gemini-opname duidt de kleur rood op geïoniseerde waterstof, terwijl blauw wijst op geïoniseerde zuurstof. De centrale ster, met een huidige massa van ongeveer 0,64 zonnemassa's, is het overblijfsel van een oorspronkelijk veel massievere ster die nu afkoelt.

De beelden die worden geproduceerd door instrumenten zoals Gemini South, Hubble en de James Webb Space Telescope (JWST) dragen bij aan de moderne kennis van kosmische evolutie. De materie die in dergelijke nevels wordt gesmeed, dient als zaad voor de volgende generatie sterren en planeten in het Melkwegstelsel. De Gemini-tweeling, waarvan Gemini North zijn eerste licht in 1999 kreeg en Gemini South in november 2000, is cruciaal voor dit onderzoek, aangezien ze samen bijna het gehele hemelgewelf kunnen observeren. De locatie van Gemini South op de 2.700 meter hoge Cerro Pachón in Chili, en Gemini North op de 4.200 meter hoge Mauna Kea op Hawaï, stelt hen in staat om onafgebroken gedetailleerd onderzoek uit te voeren.