Kính Gemini South Kỷ Niệm 25 Năm Bằng Hình Ảnh Tinh Vân Bướm

Đài quan sát Gemini South, một kính viễn vọng quang học/hồng ngoại đường kính 8.1 mét đặt tại dãy Andes thuộc Chile, đã kỷ niệm cột mốc 25 năm kể từ lần Tiếp Sáng Đầu Tiên (First Light) vào tháng 11 năm 2000. Để đánh dấu sự kiện này, đài quan sát do NSF điều hành đã tổ chức một cuộc thi chụp ảnh, trong đó sinh viên Chile đã bỏ phiếu chọn Tinh vân Bướm làm mục tiêu quan sát chính. Bức ảnh mới được Gemini South thu thập vào cuối năm 2025, cung cấp cái nhìn chi tiết về Tinh vân Bướm, còn được biết đến là NGC 6302 hoặc Tinh vân Con Bọ, một thiên thể nổi bật bởi cảnh tượng khí bị ion hóa ngoạn mục của nó.

Tinh vân Bướm nằm cách Trái Đất khoảng 2.500 đến 3.800 năm ánh sáng trong chòm sao Scorpius. Đây là một tinh vân hành tinh lưỡng cực, hình thành khi ngôi sao tiền thân của nó thải bỏ các lớp vật chất bên ngoài khoảng 2.000 năm trước. Cấu trúc phức tạp này được tạo nên từ một lớp vật chất bên ngoài chậm hơn, hình thành một đĩa xích đạo tối, sau đó là một luồng gió sao nhanh di chuyển với vận tốc vượt quá ba triệu kilômét mỗi giờ. Chính luồng gió tốc độ cao này đã điêu khắc khí một cách dữ dội theo phương vuông góc, tạo ra hình dạng “đôi cánh” mang tính biểu tượng của tinh vân. Các quan sát trước đây từ Kính viễn vọng Không gian Hubble vào năm 2009 đã cho thấy các sắc thái màu khác biệt, với màu đỏ biểu thị nitơ bị ion hóa.

Ở trung tâm của NGC 6302 là một sao lùn trắng, được ghi nhận là một trong những ngôi sao nóng nhất từng được biết, với nhiệt độ bề mặt vượt ngưỡng 250.000 độ Celsius. Năng lượng bức xạ cực mạnh từ sao lùn trắng này là nguyên nhân khiến các khí bị đẩy ra bị ion hóa và phát sáng rực rỡ. Kích thước của tinh vân này trải rộng hơn hai năm ánh sáng. Hình ảnh mới từ Gemini South cho thấy màu đỏ đại diện cho hydro bị ion hóa và màu xanh lam chỉ ra oxy bị ion hóa, khác biệt so với các bước sóng và thành phần được nhấn mạnh trong các lần chụp trước.

Việc Gemini South, một phần của Đài quan sát Quốc tế Gemini được vận hành bởi NSF NOIRLab, chụp lại hình ảnh này không chỉ là một lễ kỷ niệm mà còn là sự tiếp nối của nỗ lực nghiên cứu vũ trụ. Sự hợp tác quốc tế trong Đài quan sát Gemini, bao gồm sáu quốc gia tham gia, đảm bảo rằng các cơ sở vật chất hiện đại này được phân bổ thời gian quan sát tương xứng với đóng góp tài chính của mỗi bên. Những hình ảnh tiên tiến từ Gemini South, cùng với Hubble và JWST, đang làm phong phú thêm sự hiểu biết về quá trình tiến hóa vũ trụ, đặc biệt là cách các nguyên tố được rèn luyện trong các tinh vân sẽ gieo mầm cho sự hình thành các ngôi sao và hành tinh trong tương lai.