Obserwatorium Gemini South świętuje 25-lecie nowym obrazem Mgławicy Motyl

Obserwatorium Gemini South, wyposażone w 8,1-metrowy teleskop na chilijskich Andach, obchodzi 25. rocznicę osiągnięcia „Pierwszego Światła”, które miało miejsce w listopadzie 2000 roku. Z tej okazji, placówka zarządzana przez National Science Foundation (NSF) we współpracy z NOIRLab, zorganizowała konkurs fotograficzny dla studentów z Chile, którzy wybrali Mgławicę Motyl (NGC 6302 lub Mgławicę Robak) jako obiekt upamiętniający ten kamień milowy. Gemini South, będące częścią Międzynarodowego Obserwatorium Gemini wraz z bliźniaczym teleskopem Gemini North na Hawajach, zapewnia astronomom szczegółowy wgląd w niebo, szczególnie w zakresie podczerwieni.

Nowe ujęcie Mgławicy Motyl, zarejestrowane przez Gemini South pod koniec 2025 roku, uwidacznia dynamiczne wypływy gazu napędzane przez ekstremalnie gorącą gwiazdę centralną. W tej wizualizacji kolor czerwony oznacza zjonizowany wodór, a odcień niebieski wskazuje na zjonizowany tlen, co stanowi istotne rozróżnienie techniczne w stosunku do wcześniejszych obserwacji. Obraz wykonany przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a w 2009 roku, po modernizacji, przedstawiał czerwień jako zjonizowany azot, co ilustruje postęp w technikach obrazowania i analizy widmowej.

Mgławica ta, położona w odległości szacowanej na 2500 do 3800 lat świetlnych od Ziemi, znajduje się w gwiazdozbiorze Skorpiona. Jest to klasyczna mgławica planetarna o strukturze dwubiegunowej, uformowana około 2000 lat temu, gdy gwiazda macierzysta, niegdyś czerwony olbrzym, odrzuciła swoje zewnętrzne warstwy. W centrum obiektu spoczywa biały karzeł, jeden z najgorętszych znanych obiektów, którego temperatura powierzchni przekracza 250 000 stopni Celsjusza. Ewolucja kształtu jest wynikiem złożonego procesu: wolniej poruszająca się materia utworzyła ciemny dysk równikowy, natomiast szybki wiatr gwiazdowy, poruszający się z prędkością przekraczającą trzy miliony kilometrów na godzinę, uderzył w tę materię prostopadle, rzeźbiąc gaz i tworząc charakterystyczne, rozszerzające się „skrzydła” mgławicy.

Rozpiętość tych kosmicznych „skrzydeł” rozciąga się na ponad dwa lata świetlne. Choć wczesnym obserwatorom mgławice planetarne kojarzyły się z planetami ze względu na okrągły wygląd, NGC 6302 prezentuje skomplikowaną morfologię dwupłatową. Obserwacje z teleskopów takich jak Gemini South, Hubble, a także Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba (JWST), który badał centrum mgławicy, pogłębiają współczesne rozumienie ewolucji kosmicznej. Gemini South, wykorzystując zaawansowaną optykę adaptacyjną do filtrowania zakłóceń atmosferycznych, osiąga ostrość porównywalną z teleskopami kosmicznymi, co stanowi dowód jego sukcesu operacyjnego w trudnych warunkach Andów.

Udział studentów w konkursie „Gemini First Light Anniversary Image Contest” podkreśla zaangażowanie Międzynarodowego Obserwatorium Gemini w inspirowanie kolejnych pokoleń astronomów w krajach goszczących teleskopy. Jubileuszowe zdjęcie celebruje ćwierć wieku precyzyjnych obserwacji, jednocześnie dostarczając nowych danych o procesach formowania się i umierania gwiazd.