Phục Hồi Đáng Kể Của Cá Voi Lưng Gù Nhờ Thích Nghi Và Nỗ Lực Bảo Tồn

Quần thể cá voi lưng gù (Megaptera Novaeangliae) đang cho thấy sự phục hồi đáng chú ý, được xem là một trong những thành tựu quan trọng của công tác bảo tồn sinh vật biển toàn cầu. Sự gia tăng tần suất quan sát loài vật này trong các chuyến khảo sát thực địa phản ánh hiệu quả của các nỗ lực bảo tồn, đặc biệt sau khi Ủy ban Săn bắt Cá voi Quốc tế (IWC) áp đặt lệnh cấm săn bắt cá voi thương mại vào năm 1986. Ước tính tổng số cá voi lưng gù trên toàn thế giới hiện nay dao động quanh mức 80.000 cá thể, tăng trưởng đáng kể so với mức đáy chỉ còn khoảng 10.000 cá thể trước đó.

Yếu tố then chốt đằng sau sự hồi sinh này là khả năng thích ứng hành vi linh hoạt của chúng, đặc biệt trong lĩnh vực dinh dưỡng, như đã được phân tích trong tạp chí Marine Mammal Science. Các quan sát tại Eo biển Senyavin, Nga, đã minh chứng cho tính linh hoạt sinh tồn khi cá voi lưng gù chuyển đổi nguồn thức ăn chính từ cá tuyết Bắc Cực sang nhuyễn thể (krill) khi nguồn cung cấp ban đầu cạn kiệt. Sự linh hoạt trong chế độ ăn uống này được coi là nền tảng cho sự thành công tiến hóa của chúng.

Cá voi lưng gù còn nổi tiếng với các chiến thuật săn mồi sáng tạo, giúp tiết kiệm năng lượng. Một kỹ thuật điển hình là "trap feeding" (cho ăn kiểu bẫy), liên quan đến việc chúng nổi ngửa miệng gần các đàn hải âu, lừa cá tìm nơi ẩn náu bên trong khoang miệng đang mở, sau đó nhanh chóng nuốt trọn con mồi. Một nghiên cứu khác trên tạp chí Royal Society Open Science chỉ ra rằng cá voi lưng gù ở Đông Nam Alaska còn chế tạo và điều khiển "lưới bong bóng" phức tạp để vây bắt nhuyễn thể, thậm chí có thể điều chỉnh số vòng, kích thước và độ sâu của lưới, giúp tăng lượng con mồi bắt được gấp bảy lần trong một lần lặn mà không tốn thêm năng lượng. Tiến sĩ Andy Szabo, Giám đốc điều hành tại AWF, nhận định sự khéo léo này sẽ hỗ trợ chúng thích nghi khi đại dương tiếp tục biến đổi.

Nghiên cứu sâu hơn về hành vi kiếm ăn cho thấy cá voi lưng gù có thể tiêu thụ một lượng thức ăn khổng lồ; một cá thể cá voi lưng gù có thể nuốt trọn khoảng 18.082 tấn thức ăn trong một ngày, mặc dù chúng chỉ kiếm ăn khoảng 80 đến 150 ngày mỗi năm. Một cá thể cá voi xanh, loài có quan hệ gần gũi, có thể ăn tới 16 tấn nhuyễn thể mỗi ngày. Bà Olga Filatova bày tỏ sự lạc quan về triển vọng tương lai của loài cá voi lưng gù, đặc biệt khi băng tan mở ra các vùng sinh sống mới tại Bắc Cực, dù bà cũng nhấn mạnh mối quan ngại đối với các loài phụ thuộc vào môi trường Bắc Cực như cá voi đầu bò và cá voi narwhal.

Sự phục hồi này mang tính toàn cầu, không chỉ cục bộ. Ví dụ, quần thể cá voi lưng gù ngoài khơi Brazil đã tăng từ khoảng 450 con vào những năm 1950 lên tới 25.000 con hiện nay, theo ghi nhận của nhà sinh vật học María Vázquez tại Đại học Tự trị Quốc gia Mexico. Trong số 14 quần thể được xác định, 10 quần thể đã cho thấy dấu hiệu phục hồi tích cực, theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia. Tuy nhiên, bối cảnh bảo tồn vẫn còn thách thức khi một số quốc gia như Na Uy và Iceland tiếp tục săn bắt cá voi, đôi khi dưới danh nghĩa "nghiên cứu khoa học". Nhật Bản đã rút khỏi IWC vào năm 2018 để nối lại hoạt động săn bắt thương mại từ tháng 7 năm 2019, mặc dù việc tiêu thụ thịt cá voi trong nước đã giảm đáng kể sau lệnh cấm năm 1986, với Bộ Nông nghiệp Nhật Bản vẫn phải trợ cấp 5 tỷ yen mỗi năm cho lĩnh vực này.

Cá voi lưng gù còn thể hiện khả năng di cư phi thường, với một cá thể đực được ghi nhận đã bơi 13.046 km băng qua ít nhất ba đại dương, từ bờ biển Colombia (Thái Bình Dương) đến Zanzibar (Ấn Độ Dương) để tìm kiếm bạn tình, một hành trình phá vỡ kỷ lục về phạm vi tương tác quần thể. Sự phục hồi này, cùng với những hành vi phức tạp được khám phá, củng cố vị thế của cá voi lưng gù như một biểu tượng cho khả năng thích ứng bền bỉ của sinh vật biển trước những thách thức môi trường và lịch sử khai thác khắc nghiệt.