Brazylia Wprowadza Krajową Politykę Prostego Języka: Uproszczenie Komunikacji w Sektorze Publicznym

W Brazylii zaczęła obowiązywać nowa inicjatywa legislacyjna, której celem jest ujednolicenie i uproszczenie komunikacji w administracji publicznej. Ustawa numer 15.263, podpisana przez Prezydenta Luísa Inácio Lulę da Silvę 14 listopada 2025 roku i opublikowana 17 listopada 2025 roku, ustanowiła Krajową Politykę Prostego Języka. Ten akt prawny nakłada na wszystkie organy władzy rządowej – federalne, stanowe i miejskie – obowiązek stosowania jasnych, rzeczowych i łatwo przyswajalnych komunikatów w kontaktach z obywatelami.

Głównym zamierzeniem tej polityki jest zagwarantowanie obywatelom swobodnego dostępu do informacji urzędowych, ich pełnego zrozumienia oraz możliwości wykorzystania tych danych. Oczekuje się, że przełoży się to na redukcję kosztów administracyjnych oraz zmniejszenie zapotrzebowania na usługi pośredników. Ustawa precyzuje standardy techniczne dotyczące korespondencji publicznej, wymagając stosowania krótkich zdań, strony czynnej oraz eliminowania nadmiernego żargonu lub rzadko używanych słów obcego pochodzenia. Szczególny nacisk położono na inkluzywność, harmonizując zasady z Ustawą o Stanie Osób Niepełnosprawnych (Ustawa nr 13.146/2015), co oznacza konieczność ułatwienia odbioru komunikatów osobom z różnymi ograniczeniami.

Jednym z kluczowych elementów Ustawy nr 15.263 jest wymóg przestrzegania norm gramatycznych zawartych w Zbiorowym Oficjalnym Słowniku Języka Portugalskiego (VOLP) oraz Porozumieniu Ortograficznym z 2008 roku. Ten zapis wprost zakazuje używania nowych form fleksyjnych dla rodzaju i liczby, takich jak „todes”, „elu” czy „amigues”, które są stosowane w celu uwzględnienia osób niebinarnych. Zwolennicy tego postanowienia argumentują, że ma ono na celu ochronę normy gramatycznej i zapewnienie przejrzystości w dokumentach oficjalnych. Niemniej jednak, budzi to kontrowersje, biorąc pod uwagę międzynarodowe zobowiązania Brazylii, w tym zalecenia ONZ i UNESCO, które zachęcają do stosowania języka inkluzywnego pod względem płci.

Inicjatywa, która pierwotnie została zaproponowana przez deputowaną Érikę Kokai, koncentrowała się na zbliżeniu rządu do społeczeństwa poprzez ideę „plain language”. W trakcie prac w Izbie Deputowanych do tekstu wprowadzono wspomnianą już kontrowersyjną poprawkę dotyczącą fleksji rodzajowej. Stowarzyszenie Lingwistyki Brazylijskiej (Abralin) pozytywnie oceniło częściowe weto Prezydenta wobec Artykułu 7 pierwotnego projektu, który przewidywał wyznaczenie urzędnika państwowego do subiektywnego monitorowania praktyk językowych.

Wprowadzenie tych regulacji, które władza wykonawcza ma doprecyzować w ciągu 90 dni, obejmie wszystkie szczeble administracji, włączając w to samorządy terytorialne. Zdaniem konsultantki Patrícii Matuszewskiej, choć ustawa stanowi istotny krok naprzód, wymaga ona fundamentalnej zmiany kultury zarządzania. Konieczne jest przejście od komunikacji skoncentrowanej na wewnętrznych procedurach biurokratycznych do modelu, w którym centrum uwagi znajduje się obywatel i jego potrzeby informacyjne. To wyzwanie kulturowe jest równie ważne, co samo przestrzeganie nowych norm językowych.