Sự Chung Sống Tại Cổ Đại Trung Hoa: Mèo Báo Trước Khi Mèo Nhà Xuất Hiện

Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Cell Genomics đã khẳng định một sự thật thú vị: Cư dân thời kỳ Cổ đại ở Trung Hoa đã chia sẻ không gian sống với loài mèo rừng có tên khoa học là Prionailurus bengalensis trong suốt ít nhất 3.500 năm, và điều này diễn ra rất lâu trước khi giống mèo nhà Felis catus xuất hiện tại khu vực này. Các nhà khoa học, bao gồm cả ông Shu-Jing Luo thuộc Đại học Bắc Kinh, đã tiến hành phân tích DNA chuyên sâu. Họ đã khai thác được từ hai mươi hai mẫu xương mèo được tìm thấy tại mười bốn địa điểm khảo cổ khác nhau rải rác khắp Trung Quốc.

Những di cốt của mèo báo này có niên đại sớm nhất được xác định vào khoảng 5.400 năm trước, và dấu vết sự hiện diện của chúng kéo dài cho đến năm 150 sau Công nguyên. Điều này cho thấy một giai đoạn tương tác mật thiết nhưng hoàn toàn không có sự thuần hóa. Sự gắn bó kéo dài hơn ba thiên niên kỷ rưỡi giữa con người và loài mèo rừng này gợi ý rằng Prionailurus bengalensis đã chiếm giữ một vị trí sinh thái độc đáo ngay sát các khu định cư của con người. Có lẽ, những kẻ săn mồi hoang dã này đã đóng vai trò kiểm soát hiệu quả quần thể loài gặm nhấm, qua đó gián tiếp bảo vệ nguồn lương thực dự trữ của nông dân, mang lại lợi ích thiết thực cho các cộng đồng sơ khai.

Khác biệt với những người anh em họ đã được thuần hóa sau này, sự phân bố của mèo báo trong giai đoạn này không chịu sự kiểm soát có chủ đích của con người, nhấn mạnh địa vị bán hoang dã của chúng. Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng mèo báo, loài đặc hữu của khu vực Nam Á, Đông Nam Á và Đông Á, đã không giao phối với mèo nhà trong môi trường tự nhiên. Điều này được củng cố bởi việc không tìm thấy bất kỳ di cốt lai tạo nào trong các tầng khảo cổ cổ xưa.

Phân tích đã chỉ ra một khoảng thời gian đáng kể, gần sáu thế kỷ, tồn tại giữa lần phát hiện cuối cùng của mèo báo (khoảng năm 150 SCN) và lần phát hiện đầu tiên của Felis catus (khoảng năm 730 SCN) trong hồ sơ khảo cổ. Khoảng cách thời gian này là bằng chứng thuyết phục cho thấy mèo báo không phải là tổ tiên trực tiếp của mèo nhà ở Trung Quốc. Những con mèo nhà xuất hiện muộn hơn, có quan hệ di truyền gần gũi với mèo rừng châu Phi Felis lybica, rõ ràng đã đến khu vực này muộn hơn nhiều, có thể là thông qua các thương nhân di chuyển dọc theo Con đường Tơ lụa huyền thoại.

Ông Shu-Jing Luo nhận định rằng việc thuần hóa Felis catus có thể trở nên cần thiết hơn khi hoạt động nông nghiệp mở rộng, đặc biệt là trong thời kỳ nhà Đường trị vì (618–907 SCN), lúc nhu cầu về các loài săn mồi gây hại tự nhiên giảm đi. Con mèo nhà sớm nhất được tìm thấy trong mẫu vật nghiên cứu có niên đại từ thế kỷ thứ VIII hoặc thứ IX sau Công nguyên. Nó được phát hiện tại Đồng Quan, một nút giao thông quan trọng trên Con đường Tơ lụa ở phía Tây Trung Quốc. Điều này xác nhận giả thuyết rằng sự lan truyền của Felis catus gắn liền mật thiết với các hoạt động giao thương và trao đổi văn hóa, chứ không phải là kết quả của quá trình thuần hóa độc lập tại Đông Á, như trường hợp của mèo báo.

Lịch sử loài mèo tại Trung Quốc qua nghiên cứu này đã phác họa nên hai giai đoạn tương tác riêng biệt với loài người: một là sự chung sống lâu dài với loài bản địa hoang dã, và hai là sự thay thế sau đó bởi một loài mèo nhà di cư. Sự khác biệt này cho thấy một bức tranh phức tạp về mối quan hệ giữa động vật và con người trong bối cảnh phát triển xã hội và kinh tế cổ đại.