Khu mộ táng La Mã rộng lớn tại Olbia hé lộ bí mật nghi lễ mai táng cổ xưa

Trong quá trình khảo sát định kỳ phục vụ cho dự án tái thiết tuyến đường RD559 tại xã Hyères, thuộc tỉnh Var, Pháp, một khu mộ táng La Mã quy mô lớn đã được phát hiện. Công tác khai quật được Viện Nghiên cứu Khảo cổ học Phòng ngừa Quốc gia (INRAP) phối hợp thực hiện cùng cơ quan khảo cổ học tỉnh Var. Phát hiện này mang lại nguồn tư liệu vô giá, giúp giới khoa học nghiên cứu sâu hơn về các tập tục chôn cất thời La Mã ở miền Nam xứ Gaule.

Khu vực khảo sát đã làm lộ ra hơn 160 cấu trúc hỏa táng, trải rộng trên diện tích khoảng 800 mét vuông. Toàn bộ các ngôi mộ được ghi nhận đều áp dụng hình thức hỏa táng duy nhất. Theo đó, thi hài người chết được đặt trên giàn gỗ dựng trên hố sâu, sau đó tiến hành đốt cháy. Nhiệt độ cao đã gây biến dạng và cháy xém xương cốt, đồng thời làm tan chảy các vật phẩm bằng đồng và khiến đồ gốm, bình thủy tinh bị ám khói. Những hiện vật này cho phép các nhà khảo cổ tái tạo lại trình tự các bước trong nghi lễ hỏa táng và quan sát dấu vết của các hoạt động nghi lễ.

Điểm đặc biệt của khu mộ táng Olbia chính là hệ thống kênh dẫn chất lỏng cúng tế, được chế tác từ những chiếc vò (amphora) tái sử dụng và nhô lên khỏi mặt mộ. Thông qua các kênh này, người thân có thể thực hiện nghi thức rót rượu, mật ong hoặc hương liệu để “nuôi dưỡng” người đã khuất vào những ngày tưởng niệm quan trọng như Lễ hội Feralia hay Lemuria. Sau khi hoàn tất việc hỏa táng, một phần tro cốt được sử dụng làm nơi an táng cuối cùng, trong khi ở những trường hợp khác, hài cốt được thu gom và đặt vào các hộp đựng nhỏ hoặc chất đống lại.

Các nhà khảo cổ học nhấn mạnh rằng những phát hiện này chỉ cung cấp một cái nhìn phiến diện về cấu trúc xã hội thời bấy giờ. Hiện tại, vẫn chưa thể xác định chắc chắn nhóm xã hội nào có quyền tiếp cận các nghi thức hỏa táng này, hay danh tính cụ thể của những người được chôn cất tại khu mộ. Đặc biệt, chưa có bằng chứng xác thực nào về việc chôn cất nô lệ, do đó, vấn đề về sự hòa trộn hay phân chia giai cấp xã hội vẫn là chủ đề để các nhà khoa học tiếp tục đưa ra giả thuyết.

Khu mộ táng này tọa lạc gần địa điểm của khu định cư Hy Lạp cổ đại Olbia, vốn được người Massalia thành lập vào thế kỷ thứ IV trước Công nguyên, sau này trở thành một phần của thuộc địa La Mã Arles. Vị trí này gợi ý rằng khu vực này có thể từng là một trung tâm thương mại và cảng biển quan trọng thời đó, và sự đều đặn của các nghi lễ cho thấy sự tồn tại của các truyền thống văn hóa đã ăn sâu bám rễ.

Các nghiên cứu cho thấy, các nghi thức mai táng cổ đại vô cùng đa dạng và mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Chẳng hạn, những chiếc bình gốm và lọ đựng hương liệu được tìm thấy, dù bị cháy sém hay còn nguyên vẹn, cùng với hệ thống kênh dẫn chất lỏng cúng tế, đều minh chứng cho sự phong phú của các hoạt động nghi lễ và nỗ lực tôn vinh người đã khuất.

Phát hiện này đã được giới thiệu rộng rãi đến công chúng trong khuôn khổ Ngày Di sản Châu Âu vào tháng 9 năm 2025, tạo cơ hội cho du khách chiêm ngưỡng khu mộ táng và tìm hiểu về các hiện vật. Sau khi hoàn tất các công việc khảo cổ, dự án cơ sở hạ tầng sẽ tiếp tục được triển khai, bao gồm việc lắp đặt hệ thống thoát nước, cáp quang và chiếu sáng đường phố nhằm hoàn thiện việc nâng cấp đường RD559.

Tóm lại, việc khai quật khu mộ táng Olbia không chỉ mở rộng hiểu biết của chúng ta về truyền thống hỏa táng của người La Mã trên đất Gaule, mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của khảo cổ học phòng ngừa trong quá trình thực hiện các dự án cơ sở hạ tầng hiện đại. Dữ liệu khảo cổ học cho phép chúng ta hình dung cách thức nghi lễ, ký ức tổ tiên và các thực hành xã hội đã đan xen vào nhau trong thời cổ đại, đồng thời nhiều câu hỏi mở vẫn đang chờ đợi các nghiên cứu và thảo luận khoa học tiếp theo.