Odkrycie rozległego rzymskiego cmentarzyska w Olbii odsłania sekrety starożytnych obrzędów pogrzebowych

Podczas rutynowych prac archeologicznych, prowadzonych w ramach projektu modernizacji drogi RD559 w gminie Hyères, w departamencie Var we Francji, natrafiono na imponujący rzymski kompleks grobowy. Działania te były realizowane przez Narodowy Instytut Badań Archeologicznych Zapobiegawczych (INRAP) we współpracy ze służbami archeologicznymi departamentu Var. To odkrycie dostarcza kluczowych danych do lepszego zrozumienia praktyk pogrzebowych z epoki rzymskiej na południu Galii.

Na przebadanym obszarze zidentyfikowano ponad 160 struktur kremacyjnych, zajmujących teren około 800 metrów kwadratowych. Wszystkie zarejestrowane pochówki wskazują wyłącznie na kremację. Ciało zmarłego umieszczano na drewnianym podwyższeniu nad jamą, po czym następowało spalenie. Wysoka temperatura powodowała deformację i zwęglenie kości, a także topnienie przedmiotów z brązu oraz zwęglenie ceramiki i szklanych naczyń. Te znaleziska umożliwiają archeologom odtworzenie sekwencji działań podczas rytuału kremacyjnego i obserwację śladów praktyk obrzędowych.

Charakterystyczną cechą nekropolii w Olbii są kanały przeznaczone do składania ofiar płynnych, wykonane z przerobionych amfor, które wystawały ponad mogiły. Za ich pośrednictwem krewni mogli wylewać wino, miód lub wonne olejki, symbolicznie „karmiąc” zmarłych w dni upamiętniające, takie jak Feralia czy Lemuria. Po zakończeniu kremacji, część palenisk służyła jako miejsce ostatecznego pochówku, natomiast w innych przypadkach resztki kości zbierano i umieszczano w małych pojemnikach lub formowano w stosy.

Archeolodzy podkreślają, że te odkrycia dają jedynie cząstkowy wgląd w strukturę społeczną ówczesnej ludności. Na chwilę obecną niemożliwe jest precyzyjne określenie, które grupy społeczne miały dostęp do rytuałów kremacyjnych, ani kto dokładnie spoczywał na tym cmentarzysku. W szczególności brak jest potwierdzonych danych dotyczących pochówków niewolników, a kwestie dotyczące mieszania się lub segregacji klas społecznych pozostają przedmiotem hipotez naukowych.

Nekropolia ta usytuowana jest w pobliżu starożytnej greckiej kolonii Olbia, założonej przez Massaliotów w IV wieku przed naszą erą, a później włączonej do rzymskiej kolonii Arles. Lokalizacja ta sugeruje, że teren ten mógł stanowić istotny element ówczesnego centrum portowego i handlowego, a regularność obrzędów świadczy o istnieniu ugruntowanych tradycji kulturowych.

Prowadzone badania dowodzą, że starożytne obrzędy pogrzebowe były zróżnicowane i niosły ze sobą złożone znaczenie symboliczne. Na przykład, odnalezione naczynia ceramiczne i flakony na wonności, zwęglone lub zachowane, a także system kanałów ofiarnych, świadczą o bogactwie praktyk rytualnych i dążeniu do uczczenia pamięci zmarłych.

Odkrycie zostało zaprezentowane szerszej publiczności podczas Europejskich Dni Dziedzictwa we wrześniu 2025 roku, co umożliwiło zwiedzającym obejrzenie nekropolii i zapoznanie się z zebranymi artefaktami. Po zakończeniu prac wykopaliskowych planowana jest kontynuacja prac infrastrukturalnych – montaż systemów drenażowych, instalacja światłowodów oraz oświetlenia ulicznego w ramach przebudowy drogi RD559.

Podsumowując, znalezisko cmentarzyska w Olbii nie tylko poszerza naszą wiedzę na temat rzymskich tradycji kremacyjnych na terenie Galii, ale także uwypukla znaczenie archeologii prewencyjnej przy realizacji współczesnych projektów infrastrukturalnych. Dane archeologiczne pozwalają zrozumieć, jak w starożytności łączyły się rytuał, pamięć o przodkach i praktyki społeczne, przy czym szereg otwartych pytań pozostaje polem do dalszych badań i dyskusji naukowych.