Hồ sơ Vatican Tiết lộ Tiếng Croatia Từng là Ngôn Ngữ Quốc Tế Thế Kỷ 16-17

Những tài liệu được nhà sử học và tu sĩ Dòng Đa Minh, Tiến sĩ Stjepan Krasić (sinh năm 1938), khai quật từ kho lưu trữ Vatican đã hé lộ một sự thật lịch sử đáng chú ý: Tiếng Croatia từng giữ vị thế ngôn ngữ quốc tế quan trọng trong suốt thế kỷ 16 và 17. Những phát hiện này, được công bố trên tạp chí ST-OPEN của Đại học Split, cho thấy Giáo hội Công giáo đã chọn Tiếng Croatia là phương tiện giao tiếp phù hợp nhất với toàn bộ cộng đồng người Slav.

Tiến sĩ Krasić đã dựa trên sáu văn kiện gốc từ kho lưu trữ của Bộ Truyền giáo của Đức Thánh Cha (Congregatio de Propaganda Fide) để đưa ra kết luận này, gợi ý rằng lịch sử văn học Croatia cần được xem xét lại dưới ánh sáng mới. Các ghi chép lịch sử chỉ ra rằng, trong thế kỷ 16, Tòa Thánh đã quyết định Tiếng Croatia (lingua croatica) là ngôn ngữ chính thức cho mọi quốc gia Slav, một quyết định được thúc đẩy bởi nhu cầu truyền giáo sau cuộc Cách mạng Tin lành năm 1517. Quyết định này là kết quả trực tiếp từ sự tham vấn của các nhà ngôn ngữ học lỗi lạc thời bấy giờ với Giáo hội nhằm tìm ra ngôn ngữ bản địa thích hợp nhất cho công tác truyền giáo.

Các Giáo hoàng, bao gồm Giáo hoàng Gregory XIII và Giáo hoàng Clement VIII, đã có những quyết định trực tiếp củng cố vị thế này trong suốt hai thế kỷ. Đáng chú ý, Tiếng Croatia còn được sử dụng như một ngôn ngữ ngoại giao tại các triều đình hoàng gia, ví dụ như tại Constantinople. Một cột mốc quan trọng trong quá trình này là việc Dòng Tên, theo lệnh của Giáo hoàng, đã thành lập Học viện Ngôn ngữ Illyrian (Academia linguae Illyricae) tại Collegium Romanum ở Rome vào năm 1599. Tiến sĩ Krasić gọi đây là 'ngày sinh của ngôn ngữ văn học khoa học Croatia', vì đây là lần đầu tiên Tiếng Croatia được nghiên cứu ở cấp độ đại học.

Việc thành lập Học viện này diễn ra sau khi Giáo hoàng Clement VIII (trị vì 1592–1605) giao nhiệm vụ cho Claudio Acquaviva, người đứng đầu Dòng Tên, đánh giá tính phù hợp của Tiếng Croatia cho việc xuất bản sách cho tất cả các dân tộc Slav ở Đông Âu. Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh *Ratio Studiorum*, tài liệu chuẩn hóa hệ thống giáo dục Dòng Tên, được ban hành chính thức vào năm 1599. Đỉnh cao của sự công nhận quốc tế này được thể hiện qua Sắc lệnh của Giáo hoàng Urban VIII vào năm 1643, quy định rằng Tiếng Croatia, được chọn là ngôn ngữ chung cho tất cả các ngôn ngữ Slav, phải được nghiên cứu rộng rãi hơn ngoài Rome.

Sắc lệnh này, cùng với sắc lệnh trước đó của Giáo hoàng Gregory XV năm 1622 về việc dạy Tiếng Illyrian và tiếng Ả Rập tại Cộng hòa Venice, đã buộc các trường đại học danh giá nhất thế giới phải đưa ngôn ngữ này vào chương trình giảng dạy bắt buộc trong suốt thế kỷ 17. Danh sách các cơ sở giáo dục này bao gồm các trường ở Paris, Oxford, Vienna, Cologne, Ingolstadt, Toulouse, Salamanca, Madrid và Bologna, nơi Tiếng Croatia được coi là một trong sáu ngôn ngữ toàn cầu, ngang hàng với các ngôn ngữ được kính trọng như Hebrew, Hy Lạp, Ả Rập và Chaldean.

Kết quả trực tiếp từ giai đoạn được nâng cao địa vị này là việc tu sĩ Dòng Tên Bartol Kašić, đến từ Pag, đã biên soạn *Institutiones linguae Illyricae* (Các nguyên tắc của Ngôn ngữ Illyrian) xuất bản năm 1604. Công trình này, được viết bằng tiếng Latinh, là ngữ pháp toàn diện đầu tiên của Tiếng Croatia, đặt nền móng cho truyền thống ngữ pháp Croatia sau này và đánh dấu sự chuẩn hóa ngôn ngữ này sớm hơn khoảng hai thế kỷ rưỡi so với việc đưa ngôn ngữ dân tộc vào hệ thống giáo dục chính thức của Croatia. Kašić đã mô tả ngôn ngữ trong ngữ pháp của mình dựa trên sự tổng hợp giữa phương ngữ Shtokavian và Chakavian trong thực tiễn văn học thời bấy giờ.

Những khám phá này, được củng cố bằng các văn bản lưu trữ của Vatican, cho thấy ngôn ngữ của người Croatia đã từng nắm giữ một vai trò quốc tế có ý nghĩa sâu sắc mà trước đây chưa được nhận thức đầy đủ. Việc Tiếng Croatia được đưa vào giảng dạy tại các trung tâm học thuật uy tín châu Âu, như Paris và Oxford, trong thế kỷ 17, minh chứng cho vị thế 'ngôn ngữ thế giới' mà nó từng đạt được trong giới trí thức châu Âu. Sự công nhận này là bằng chứng về sự hiện diện và ảnh hưởng của văn hóa Croatia trên bản đồ học thuật toàn cầu thời kỳ Phục hưng và Baroque.