Osiemdziesiąte Urodziny ONZ: Pilne Wezwanie do Reformy Rady Bezpieczeństwa Wobec Kryzysu Legitymizacji

Dwudziesty czwarty października 2025 roku stał się datą, w której Organizacja Narodów Zjednoczonych, zamiast hucznie świętować swoje osiemdziesięciolecie, stanęła w obliczu krytycznego momentu wymagającego głębokiej odnowy strukturalnej. Centralnym punktem obchodów była pilna, otwarta debata w Radzie Bezpieczeństwa, podczas której poddano szczegółowej analizie przyszły kierunek działania organizacji. Sekretarz Generalny António Guterres, przemawiając za pośrednictwem wideokonferencji z Hanoi, wyraził poważne zaniepokojenie, podkreślając, że moralny autorytet Rady staje się coraz bardziej kruchy. Wynika to z działań, które zdają się omijać fundamentalne zasady Karty Narodów Zjednoczonych. Guterres zaapelował do państw członkowskich o wzniesienie się ponad zakorzenione stanowiska, aby wypracować ramy odpowiadające współczesnemu porządkowi globalnemu.

Głównym tematem dyskusji w Radzie Bezpieczeństwa była konieczność gruntownej reformy mającej na celu zwiększenie jej reprezentatywności i wyostrzenie skuteczności w obliczu dzisiejszych prądów geopolitycznych. Paraliż decyzyjny, często będący bezpośrednią konsekwencją użycia lub groźby użycia prawa weta przez stałych członków, wytworzył znaczącą dysproporcję między formalnym mandatem Rady a jej rzeczywistą zdolnością operacyjną. Ta dysproporcja uniemożliwia spójne reagowanie na narastające globalne zagrożenia bezpieczeństwa. António Guterres zaznaczył, że choć Rada przez osiem dekad skutecznie zapobiegała wojnom między mocarstwami, jej legitymizacja jest obecnie wątła, gdy jej członkowie postępują niezgodnie z uzgodnionymi zasadami Karty.

Przedstawione propozycje reform koncentrowały się na dwóch kluczowych ścieżkach. Po pierwsze, istnieje pilna potrzeba rozszerzenia składu Rady Bezpieczeństwa, aby włączyć do niej głosy kontynentów historycznie niedostatecznie reprezentowanych. Wymieniono tu konkretnie Afrykę, Amerykę Łacińską, Karaiby oraz region Azji i Pacyfiku. Sekretarz Generalny dobitnie podkreślił, że Afryka, na której terytorium realizowana jest niemal połowa wszystkich misji pokojowych ONZ, wciąż nie posiada stałego miejsca przy stole decyzyjnym. Jest to rażąca niesprawiedliwość strukturalna, która podważa uniwersalny charakter organizacji.

Drugim, równie istotnym elementem poddanym intensywnej krytyce, było samo prawo weta. Przedstawiciel Singapuru, włączając się w szeroki nurt dyskusji, wyraźnie wezwał do zajęcia się tym mechanizmem, aby w pełni wykorzystać potencjał Rady do podejmowania zdecydowanych działań. Singapur już wcześniej apelował o nałożenie ograniczeń na prawo weta, wskazując na jego coraz częstsze, a niekiedy cyniczne wykorzystywanie przez stałych członków P5. Zmiana protokołu dotyczącego weta jest postrzegana jako warunek konieczny do przełamania impasu.

Konsensus wyłaniający się z debaty wyraźnie wskazywał na potrzebę zwiększenia liczby niestałych miejsc oraz wprowadzenia rewizji protokołu weta w celu złagodzenia obstrukcji. Rocznica ta, przywołująca na myśl wzruszający kontrast z pierwszą urną wyborczą Rady Bezpieczeństwa z 1946 roku, posłużyła jako lustro, w którym odbiła się przepaść między ideałami założycielskimi a obecną funkcjonalnością. Droga naprzód wymaga od państw członkowskich, aby postrzegały te wyzwania strukturalne jako katalizatory do zaprojektowania bardziej sprawiedliwego i odpornego systemu globalnego zarządzania. Obecnie uwaga skupia się na praktycznej implementacji zaproponowanych zmian, co jest kluczowe dla zachowania wiarygodności ONZ.