BM'nin 80. Yıldönümü, Meşruiyet Kaygıları Ortasında Güvenlik Konseyi'nin Acil Revizyonu Çağrısını Tetikliyor

Birleşmiş Milletler, 24 Ekim 2025 tarihinde sekseninci yıldönümünü kutladı. Ancak bu olay, bir kutlamadan ziyade, köklü yapısal yenilenmeyi zorunlu kılan kritik bir dönüm noktası işlevi gördü. Örgütün gelecekteki gidişatının derinlemesine incelendiği merkezi etkinlik, Güvenlik Konseyi'nde düzenlenen acil bir açık oturumdu. Genel Sekreter António Guterres, Hanoi'den video konferans yoluyla Konsey'e hitap ederken, Konsey'in ahlaki duruşunun, BM Şartı'nın temel ilkelerini aşan eylemler nedeniyle giderek kırılganlaştığını vurguladı. Bu kritik an, üye devletleri amaçlarını yerleşik pozisyonların ötesine taşıyarak çağdaş dünya düzenini yansıtan bir çerçeve oluşturmaya çağırdı.

Güvenlik Konseyi'ndeki tartışmanın özü, organın temsil gücünü artırmak ve modern jeopolitik akımlar karşısında etkinliğini keskinleştirmek için zorunlu olan revizyona odaklandı. Daimi üyeler tarafından kullanılan veya kullanılması tehdit edilen veto yetkisinden kaynaklanan felç durumu, Konsey'in yetkisi ile operasyonel kapasitesi arasında büyük bir uçurum yarattı. Bu durum, tırmanan küresel güvenlik kaygılarına karşı birleşik tepkileri engellemektedir. Genel Sekreter Guterres, Konsey'in sekiz on yıl boyunca büyük güçler arasındaki savaşı önlemiş olmasına rağmen, üyeler Şart'ta mutabık kalınan ilkelerin dışında hareket ettiğinde meşruiyetinin zayıfladığını belirtti. Bu işlev bozukluğu, uluslararası toplumun gözünde Konsey’in güvenilirliğini ciddi şekilde sarsmaktadır.

Reform önerileri iki ana yol üzerine yoğunlaştı. İlk olarak, Konsey'in bileşimini genişleterek tarihsel olarak yeterince temsil edilmeyen kıtaların seslerini entegre etme yönünde güçlü bir talep bulunmaktadır. Guterres, özellikle Afrika, Latin Amerika, Karayipler ve Asya-Pasifik bölgelerini ismen zikretti. BM barış gücü misyonlarının neredeyse yarısının gerçekleştiği Afrika'nın masada kalıcı bir sese sahip olmaması, mevcut yapının adaletsizliğini gözler önüne seren dikkat çekici bir tezat oluşturmaktadır.

İkinci olarak, veto yetkisinin kendisi yoğun bir incelemeye tabi tutuldu. Singapur temsilcisi, diğerlerinin yanı sıra, Konsey'in kararlı eylem potansiyelini ortaya çıkarmak için bu aracın ele alınması çağrısında bulundu. Singapur, daha önce de P5 tarafından artan ve bazen de alaycı bir şekilde kullanılan veto gücüne kısıtlamalar getirilmesi gerektiğini savunmuştu. Tartışmadan çıkan genel fikir birliği, daimi olmayan koltuk sayısının artırılması ve engellemeyi hafifletmek amacıyla veto protokolünde revizyonlar yapılması yönündeydi. 1946 yılındaki ilk Güvenlik Konseyi sandığının dokunaklı tezatını hatırlatan bu yıldönümü, kurucu idealler ile mevcut işlevsellik arasındaki boşluğu yansıtan bir ayna görevi gördü. İlerleyen yol, üye devletlerin bu yapısal zorlukları daha adil ve dirençli bir küresel yönetim sistemi tasarlamak için bir katalizör olarak görmelerini gerektiriyor; odak noktası şimdi önerilen reformların pratik uygulamasına kaymış durumda.