Wyzwania Edukacyjne 2025: Infrastruktura Obliczeniowa, Ryzyka AI i Rozwarstwienie Poznawcze

Rok 2025 stawia przed systemem edukacji fundamentalne wyzwania, które są ściśle powiązane z postępem w dziedzinie zaawansowanych technologii obliczeniowych i sztucznej inteligencji. Jensen Huang, prezes NVIDIA, w listopadzie 2025 roku, wskazał, że ludzkość przechodzi przez głęboką transformację infrastrukturalną, której głównym motorem jest obliczenie przyspieszone, napędzane przez układy GPU, takie jak platformy Blackwell i Rubin. Ta rewolucja sprzętowa, którą Huang określił jako „przeinwestowanie w obliczenia dla sztucznej inteligencji”, ma kontynuować modernizację globalnej bazy komputerowej przez kolejne lata. W świetle tej transformacji, edukacja musi pilnie zrewidować swoje metody, przechodząc od prostego dostępu do technologii do pogłębionego zaangażowania kognitywnego.

Eskalacja technologiczna generuje nowe formy nierówności społecznych, z których najbardziej paląca to poznawcze rozwarstwienie cyfrowe, czyli Cognitive Digital Divide. Ta przepaść nie wynika już z braku dostępu do sprzętu, lecz z kompetencji w zakresie rozumienia i kwestionowania systemów AI, co UNESCO określa mianem „alfabetyzacji AI” (AI literacy). W odpowiedzi na te wyzwania, Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) zainicjowała we wrześniu 2025 roku globalny program nauczania, którego celem jest przygotowanie pedagogów w zakresie etyki AI. Inicjatywa ta jest kluczowa dla promowania różnorodności poznawczej i unikania konformizmu myślenia narzucanego przez logikę algorytmiczną.

Zaawansowane metody dydaktyczne muszą aktywnie przeciwdziałać zagrożeniom wynikającym z niewłaściwego wykorzystania AI, w tym wyrafinowanym atakom inżynierii społecznej i deepfakes, które firma Kaspersky prognozuje na rok 2026. Konkretnym przykładem eskalacji tych zagrożeń była kampania złośliwego oprogramowania Maverick w 2025 roku, która za pomocą złośliwych plików ZIP atakowała użytkowników komunikatora WhatsApp w Brazylii. Atak ten, wykazujący podobieństwa do wcześniejszego trojana Coyote, ilustruje, jak cyberprzestępcy wykorzystują zaufanie do platform komunikacyjnych, automatyzując rozsyłanie szkodliwych treści. W obliczu takich wyzwań, kluczowe staje się kształtowanie krytycznego myślenia, które wykracza poza bierne przyjmowanie informacji.

Kluczową zasadą progresywnej pedagogiki staje się promowanie „augmentacji ponad automatyzację”, co oznacza wzmacnianie ludzkich zdolności, a nie ich zastępowanie. Aby przeciwdziałać niesprawiedliwości epistemicznej, wynikającej z nieprzejrzystości algorytmicznej, edukacja musi wyposażyć jednostki w narzędzia do rozumienia i kwestionowania tych systemów. Badaczki Silvia Milano i Carina Prunkl analizowały, jak profilowanie algorytmiczne może prowadzić do niesprawiedliwości epistemicznej poprzez „fragmentację epistemiczną”, izolującą jednostki i utrudniającą im konceptualizację nowych zagrożeń. W kontekście edukacyjnym, oznacza to, że instytucje muszą uczyć, jak dekonstruować decyzje podejmowane przez „czarne skrzynki” algorytmów, które wpływają na życie obywateli.

Rozwój infrastruktury obliczeniowej, jak podkreśla NVIDIA, wiąże się z ogromnymi inwestycjami, szacowanymi na 500 miliardów dolarów przychodów kontraktowych na platformy Blackwell i Rubin do końca 2026 roku. Ta masowa transformacja wymaga, aby edukacja nie tylko nadążała za technologią, ale także kształtowała etycznie świadomych obywateli. Inicjatywy podjęte przez UNESCO we wrześniu 2025 roku, mające na celu globalne szkolenie nauczycieli w zakresie etyki AI, stanowią próbę zrównoważenia tempa innowacji technologicznych z koniecznością zachowania ludzkocentrycznego podejścia do cyfrowej przyszłości. Wymaga to kultywowania różnorodności poznawczej, która jest odporna na narzucane przez maszyny schematy myślowe, co stanowi sedno wyzwań edukacyjnych na progu 2026 roku.