Độ Bền Tuyết Vùng Hindu Kush Himalaya Giảm Xuống Mức Thấp Nhất Trong 23 Năm, Báo Động An Ninh Nguồn Nước

Khu vực Hindu Kush Himalaya (HKH), thường được mệnh danh là “Cực thứ ba” do trữ lượng băng tuyết khổng lồ, đang phải đối mặt với thách thức nghiêm trọng về an ninh nguồn nước. Tình hình này được làm nổi bật bởi sự suy giảm mạnh mẽ về độ bền của tuyết theo mùa trong mùa đông 2024-2025. Đây là năm thứ ba liên tiếp lượng tuyết tích tụ thấp hơn mức trung bình, dẫn đến kỷ lục thấp nhất về độ bền tuyết trong vòng 23 năm qua. Dữ liệu từ Báo cáo Cập nhật Tuyết năm 2025 do Trung tâm Phát triển Núi Tích hợp Quốc tế (ICIMOD) công bố cho thấy độ bền tuyết thấp hơn 23,6% so với mức trung bình 20 năm (từ 2003 đến 2023).

Độ bền tuyết, một chỉ số đo lường khoảng thời gian tuyết duy trì trên mặt đất từ tháng 11 đến tháng 3, đóng vai trò then chốt trong việc dự báo nguồn nước tương lai. Lượng tuyết tan chảy cung cấp gần 23% tổng lưu lượng dòng chảy hàng năm cho các hệ thống sông lớn trong khu vực. Sự sụt giảm đáng kể trong kho dự trữ nước tự nhiên này đe dọa trực tiếp đến an ninh nguồn nước của khoảng hai tỷ người dân. Những người này phụ thuộc vào 12 lưu vực sông chính bắt nguồn từ HKH, chảy qua chín quốc gia, bao gồm Ấn Độ, Nepal và Pakistan.

Tình trạng thiếu hụt được ghi nhận trên tất cả 12 lưu vực. Đáng chú ý, lưu vực sông Mê Kông và sông Salween ghi nhận mức giảm sâu nhất, lần lượt thấp hơn 51,9% và 48,3% so với mức bình thường. Đây là những con số đáng báo động đối với các hệ sinh thái và cộng đồng dân cư phụ thuộc vào nguồn nước này.

Đối với các khu vực đông dân cư, lưu vực sông Hằng (Ganga) đã trải qua mức độ bền tuyết thấp nhất trong 23 năm, giảm 24,1% so với mức trung bình. Trong khi đó, lưu vực sông Brahmaputra cũng ghi nhận mức thiếu hụt là 27,9%. Việc lượng nước tan chảy giảm sút này gây áp lực lớn lên nông nghiệp, sản xuất thủy điện và nguồn cung cấp nước uống thiết yếu, đặc biệt khi nhu cầu tăng cao vào những tháng đầu mùa hè.

Tình hình nước mặt càng thêm trầm trọng khi gần một nửa các nguồn dòng chảy cơ sở (base flow) của các con suối tại Vùng Himalaya Ấn Độ được báo cáo là đang cạn kiệt hoặc chỉ còn theo mùa. Điều này tác động tiêu cực đến các điểm xả nước ngầm mà khoảng 200 triệu người dân ở các hệ thống miền núi Ấn Độ đang dựa vào. Sự suy giảm dòng chảy cơ sở và hiện tượng suối khô cạn có liên quan mật thiết đến các hình thái thời tiết thất thường, bao gồm các đợt khô hạn kéo dài, cùng với những thay đổi lớn trong sử dụng đất như phát triển cơ sở hạ tầng và nạn phá rừng, làm giảm khả năng bổ sung nước ngầm của đất.

Tác động trực tiếp đến đời sống con người đã hiện hữu rõ ràng, ví dụ như việc di dời các cộng đồng ở làng Samdong, Nepal, sau khi một dòng suối được cấp nước từ sông băng bị khô cạn. Tổng Giám đốc ICIMOD, ông Pema Gyamtsho, nhấn mạnh sự cần thiết phải thay đổi mô hình quản lý nước. Ông khẳng định rằng những bất thường lặp đi lặp lại về tuyết đã là hệ quả của lượng phát thải carbon hiện tại, đòi hỏi sự hợp tác khu vực ngay lập tức và các chiến lược thích ứng dựa trên khoa học để quản lý tình trạng bất ổn nguồn nước ngày càng gia tăng.