Aanhoudende Sneeuwtekorten in Hindu Kush Himalaya bereiken 23-jarig dieptepunt: Waterzekerheid onder druk

De Hindu Kush Himalaya (HKH)-regio, vaak aangeduid als de 'Derde Pool' vanwege zijn immense ijs- en sneeuwvoorraden, staat voor een nijpende uitdaging op het gebied van waterzekerheid. Dit wordt pijnlijk duidelijk door een scherpe daling in de seizoensgebonden sneeuwduur tijdens de winter van 2024-2025. Dit winterseizoen was reeds het derde jaar op rij met een ondergemiddelde sneeuwaccumulatie, wat resulteerde in een recordlaagte in sneeuwduur gemeten over de afgelopen 23 jaar.

Recente cijfers uit de 2025 Snow Update, gepubliceerd door het International Centre for Integrated Mountain Development (ICIMOD), wijzen uit dat de sneeuwduur 23,6 procent lager lag dan het twintigjarige gemiddelde dat werd vastgesteld tussen 2003 en 2023. Dit is een zorgwekkende trend die de stabiliteit van de watervoorziening in de regio ernstig ondermijnt.

Sneeuwduur, gedefinieerd als de periode dat sneeuw op de grond blijft liggen tussen november en maart, fungeert als een essentiële graadmeter voor de toekomstige beschikbaarheid van water. Dit komt doordat smeltwater bijna 23 procent bijdraagt aan de jaarlijkse rivierafvoer van de belangrijkste riviersystemen in de HKH. Deze significante inkrimping van het natuurlijke waterreservoir vormt een directe bedreiging voor de waterzekerheid van naar schatting twee miljard mensen.

Deze mensen zijn afhankelijk van de twaalf grote rivierbekkens die hun oorsprong vinden in de HKH en die zich uitstrekken over negen landen, waaronder India, Nepal en Pakistan. Het tekort aan sneeuw werd in alle twaalf bekken waargenomen. Met name de Mekong- en Salween-bekkens lieten de sterkste dalingen zien, met respectievelijk 51,9 procent en 48,3 procent onder het normale niveau.

Voor de dichtbevolkte gebieden is de situatie eveneens nijpend. Het Ganga-bekken noteerde zijn laagste sneeuwduur in 23 jaar, met een tekort van 24,1 procent onder het gemiddelde. Het Brahmaputra-bekken kende een vergelijkbaar probleem met een daling van 27,9 procent. Deze verminderde toevoer van smeltwater legt een zware druk op de landbouw, de opwekking van waterkracht en de levering van drinkwater, vooral wanneer de vraag piekt tijdens de vroege zomermaanden.

Bovenop de problemen met oppervlaktewater komt nog een andere zorgwekkende ontwikkeling: bijna de helft van de basisstroombronnen voor bronnen in de Indiase Himalaya drogen naar verluidt op of worden seizoensgebonden. Dit heeft directe gevolgen voor de grondwateruitlaten waarvan naar schatting 200 miljoen mensen in de Indiase berggebieden afhankelijk zijn. Het is een klassiek geval van 'het water loopt ons tussen de vingers door'.

De afname van de basisstroom en het opdrogen van bronnen worden in verband gebracht met onregelmatige weerpatronen, waaronder langdurige droge periodes, en grootschalige veranderingen in landgebruik. Denk hierbij aan infrastructuurontwikkeling en ontbossing, die de capaciteit van de bodem om grondwater aan te vullen verminderen. De menselijke impact is reeds zichtbaar; zo moest men in het Nepalese dorp Samdong gemeenschappen verplaatsen nadat een gletsjergevoede stroom was opgedroogd.

ICIMOD Directeur-Generaal Pema Gyamtsho benadrukte de absolute noodzaak van een fundamentele verschuiving in waterbeheer. Hij stelde dat deze terugkerende sneeuwafwijkingen reeds een direct gevolg zijn van de huidige koolstofemissies. Dit vereist onmiddellijke regionale samenwerking en het implementeren van wetenschappelijk onderbouwde adaptatiestrategieën om de toenemende wateronzekerheid het hoofd te bieden. De tijd dringt om hier adequaat op te reageren.