Hành trình 10 tháng bay liên tục của Chim Yến Thông Thường: Khám phá sự thích nghi với đời sống trên không

Một nghiên cứu khoa học mới đây đã xác nhận khả năng chịu đựng phi thường của loài chim Yến Thông Thường (*Apus apus*), loài chim có thể duy trì trạng thái bay liên tục trong suốt mười tháng. Thành tựu đáng kinh ngạc này đã được ghi nhận bởi một nhóm các nhà khoa học do Giáo sư Anders Hedenström thuộc Đại học Lund, Thụy Điển, dẫn dắt. Công trình nghiên cứu này, được công bố trên tạp chí Current Biology vào năm 2016, đã vén màn bí mật về những cơ chế tiến hóa độc đáo giúp loài chim này thích nghi hoàn toàn với lối sống trên không trung.

Nhóm nghiên cứu đã tiến hành theo dõi đường đi của mười ba cá thể yến bằng các thiết bị ghi dữ liệu siêu nhỏ. Những thiết bị này bao gồm gia tốc kế để ghi lại hoạt động và cảm biến ánh sáng để xác định vị trí. Kết quả phân tích dữ liệu cho thấy, ngoài mùa sinh sản, những chú chim này dành hơn 99,5% thời gian của chúng ở trên không. Yến kiếm ăn bằng cách bắt côn trùng ngay khi đang bay. Các nhà khoa học giả định rằng chúng cũng ngủ ngay trên bầu trời trong suốt hành trình di cư dài ngày từ Bắc Âu đến Trung Phi. Trên mặt đất, yến chỉ dừng lại khoảng hai tháng mỗi năm để thực hiện nhiệm vụ làm tổ tại các vĩ độ phía Bắc.

Đôi chân ngắn ngủi của chim yến khiến chúng dễ dàng trở thành mục tiêu của các loài săn mồi trên mặt đất. Điều này có lẽ là nguyên nhân chính thúc đẩy nhu cầu phải liên tục duy trì trạng thái bay lượn. Các nhà khoa học hiện đang tập trung tìm hiểu cơ chế sinh lý cho phép chim yến có thể chìm vào giấc ngủ mà không cần hạ cánh. Những thích nghi sinh lý của yến đối với việc bay bao gồm khả năng chuyển sang trạng thái ngủ đông (torpor), tương tự như trạng thái hôn mê, khi gặp nhiệt độ lạnh hoặc thiếu thức ăn. Trạng thái này giúp chúng giảm thiểu tối đa quá trình trao đổi chất. Chim trưởng thành có thể duy trì trạng thái này tới hai ngày, trong khi chim non có thể kéo dài tới năm ngày.

Yến Thông Thường được xem là một trong những loài chim bay nhanh nhất châu Âu. Khi bay theo đàn trên khu vực lãnh thổ của mình, các đàn có thể đạt tốc độ lên tới 220 km/h khi bổ nhào. Chỉ có hai loài nhanh hơn chúng khi bổ nhào: chim Yến Lớn (*Apus melba*) với tốc độ 250 km/h và chim Cắt Nhỏ (*Falco subbuteo*), loài săn mồi tự nhiên của yến, có thể đạt 240 km/h. Những chú yến non, sau khi rời tổ vào cuối tháng Bảy, đã thể hiện kỹ năng bay ngang ngửa với chim trưởng thành và chúng sẽ không bao giờ quay trở lại tổ cũ nữa.

Nghiên cứu này đã củng cố giả thuyết mà nhà điểu học người xứ Wales, Ronald Lockley, đưa ra từ những năm 1970. Chim yến cho thấy sự trung thành đáng kinh ngạc với nơi làm tổ, thường quay lại cùng một đàn vào khoảng ngày 1 tháng 5 ở Trung Âu. Các cặp đôi cũng thường duy trì mối quan hệ qua nhiều năm. Trong mùa sinh sản, khi các cặp đôi bận rộn ấp trứng (thường đẻ 2-3 quả) và nuôi con, chúng vẫn bay cho đến tận khi trời tối mịt. Những dữ liệu này nhấn mạnh rằng, đối với chim yến, việc bay lượn chính là nền tảng của sự sống, đòi hỏi hiệu suất trao đổi chất cực kỳ cao, được hỗ trợ bởi các cơ quan như tim bốn ngăn và hệ thống hô hấp kép.