Hızlı Uçuşun Sırrı: Akkuyruklu Ebabil'in On Aylık Havada Kalma Başarısı Üzerine Bir İnceleme

Sıradan bir kuşun yapamayacağı bir başarıya imza atan Ak kuyruklu Ebabil (*Apus apus*), on ay boyunca hiç karaya inmeden sürekli uçma yeteneğiyle bilim dünyasını bir kez daha hayran bıraktı. İsveç'teki Lund Üniversitesi'nden Profesör Anders Hedenström liderliğindeki bir araştırma ekibi, bu kuşun olağanüstü dayanıklılığını bilimsel olarak kanıtladı. 2016 yılında Current Biology dergisinde yayımlanan bu çalışma, kuşun tamamen havada yaşamaya yönelik evrimsel adaptasyonlarının sır perdesini aralıyor.

Uluslararası bir başarıya imza atan bu araştırma ekibi, on üç adet ebabilin hareketlerini takip etmek için minyatür veri kayıt cihazları kullandı. Bu cihazlar, kuşların aktivitesini ölçmek için ivmeölçerler ve konumlarını belirlemek için ışık sensörleri içeriyordu. Veri analizi, bu kuşların üreme dönemi dışında zamanlarının yüzde 99,5'inden fazlasını havada geçirdiğini ortaya koydu. Ebabiller, uçarken böceklerle besleniyorlar ve bilim insanları, Kuzey Avrupa'dan Orta Afrika'ya yaptıkları uzun göçler sırasında dahi gökyüzünde uyuduklarını tahmin ediyorlar. Kuşlar, yılda yalnızca iki ay kadar, Kuzey enlemlerinde yuva kurma ve üreme faaliyetleri için karaya iniyorlar.

Ebabillerin kısa bacakları, onları karasal yırtıcılara karşı savunmasız kılıyor. Bu durumun, sürekli havada kalma zorunluluğunu daha da artırdığı düşünülüyor. Araştırmacılar, kuşların uçuşu kesintiye uğratmadan nasıl uykuya daldıklarını anlamaya odaklanmış durumda. Fizyolojik olarak, ebabillerin soğuk havalarda veya yiyecek kıtlığında metabolizmalarını düşüren, neredeyse koma benzeri bir durum olan 'torpor'a girebilme yeteneği bulunuyor. Yetişkin kuşlar bu durumda iki güne kadar kalabilirken, yavrular beş güne kadar bu yarı uyku halinde kalabiliyor.

Ak kuyruklu Ebabil, Avrupa'nın en hızlı uçan kuş türlerinden biridir. Kendi bölgeleri üzerinde sürüler halinde uçarken, dalış anlarında saatte 220 kilometre hıza ulaşabilirler. Bu hız, sadece daha hızlı olan Ak Göğüslü Ebabil (*Apus melba*) (250 km/s) ve aynı zamanda ebabiller için doğal bir yırtıcı olan Gökdoğan (*Falco subbuteo*) (240 km/s) tarafından geçilebiliyor. Temmuz sonunda yuvalarından ayrılan genç ebabiller, daha yuvaya geri dönmemek üzere, yetişkinlerle kıyaslanabilir uçuş becerileri sergiliyorlar.

Bu çalışma, aslında 1970'lerde Galli ornitolog Ronald Lockley tarafından ortaya atılan bir hipotezi de doğrulamış oldu. Ebabiller, yuva yerlerine karşı inanılmaz bir sadakat gösteriyor; yaklaşık olarak her yıl 1 Mayıs civarında Orta Avrupa'daki aynı kolonilere geri dönüyorlar. Çiftler, yıllarca süren bağlarını genellikle koruyorlar. Üreme döneminde, iki ila üç yumurtayı kuluçkaya yatırıp yavruları beslerken, neredeyse gün batımına kadar uçmaya devam ediyorlar. Elde edilen bu veriler, ebabil için uçuşun varoluşun temeli olduğunu ve bu yaşam tarzının, kısmen dört odacıklı kalpleri ve çift solunum sistemleri sayesinde sağlanan en yüksek metabolik verimliliği gerektirdiğini açıkça gösteriyor.