Các Chính phủ Thông qua Lệnh Cấm Thương mại Toàn diện cho Cá Mập Voi tại Hội nghị CITES CoP20

Tại Hội nghị các Bên lần thứ 20 (CoP20) của Công ước về Thương mại Quốc tế các Loài Động, Thực vật Hoang dã (CITES), diễn ra tại Samarkand, Uzbekistan, các chính phủ đã thông qua các biện pháp bảo vệ thương mại mang tính bước ngoặt cho nhiều loài cá mập và cá đuối, đánh dấu một sự kiện bảo tồn biển quan trọng. Những quyết định này bao gồm việc liệt kê một số loài vào Phụ lục I của CITES, cấp độ bảo vệ cao nhất, theo đó cấm tuyệt đối mọi hoạt động thương mại quốc tế đối với các mẫu vật của chúng. Quyết định này áp dụng cho cá mập vây trắng đại dương, tất cả các loài cá đuối Manta, tất cả các loài cá đuối Devil, và loài cá mập voi (Whale Sharks).

Việc tăng cường các biện pháp bảo vệ này phản ánh nhu cầu cấp thiết nhằm bảo vệ các sinh vật biển khỏi tình trạng khai thác quá mức. Các quần thể cá mập biển khơi đã suy giảm nghiêm trọng, với mức sụt giảm hơn 70% trong vòng 50 năm qua do áp lực từ hoạt động đánh bắt. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature ghi nhận sự suy giảm đáng báo động là 71% trong 50 năm qua. Tình trạng này đã khiến 75% các loài cá mập và cá đuối đại dương được đánh giá có nguy cơ tuyệt chủng theo tiêu chí Sách Đỏ IUCN, và một nửa trong số đó được coi là Cực kỳ Nguy cấp. Đặc điểm sinh học của cá mập, như tốc độ tăng trưởng chậm và tỷ lệ sinh sản thấp, khiến chúng không thể theo kịp áp lực khai thác hiện tại.

Ngoài lệnh cấm thương mại hoàn toàn đối với cá mập voi và các loài khác, các loài cá chó đẽn (wedgefish) và cá kiếm khổng lồ (giant guitarfish) đã được bổ sung vào Phụ lục II với "hạn ngạch xuất khẩu bằng không", về cơ bản là đình chỉ mọi hoạt động xuất khẩu mẫu vật đánh bắt tự nhiên. Các loài cá mập bị khai thác quá mức khác như cá mập gulper, cá mập đuôi cưa (smooth-hound sharks) và cá mập tope cũng được đưa vào Phụ lục II, yêu cầu phải có giấy phép và các đánh giá không gây hại (non-detriment findings) cho bất kỳ hoạt động thương mại nào. Những quyết định này nhằm mục đích bịt kín các lỗ hổng lớn trong thị trường quốc tế đối với vây, mang cá, thịt và các sản phẩm khác.

Luke Warwick, Giám đốc Bảo tồn Cá mập và Cá đuối tại Hiệp hội Bảo tồn Động vật Hoang dã (WCS), ca ngợi các quyết định này là một chiến thắng lịch sử, thuộc về các Bên đã thúc đẩy các biện pháp bảo vệ. Ông nhấn mạnh sự lãnh đạo và đoàn kết mạnh mẽ của các quốc gia từ Châu Mỹ Latinh, Châu Phi, Thái Bình Dương và Châu Á. Hội nghị CoP20, lần đầu tiên được tổ chức tại Trung Á, quy tụ gần 3.000 đại biểu từ 185 quốc gia, diễn ra từ ngày 24 tháng 11 đến ngày 5 tháng 12 năm 2025. Việc đưa cá mập voi lên Phụ lục I được coi là một trong những tiến bộ đáng kể nhất cho công tác bảo tồn cá mập trong lịch sử 50 năm của hiệp ước CITES.

Các loài được liệt kê trong Phụ lục I, như hổ và rùa biển, bị cấm thương mại quốc tế chủ yếu vì mục đích thương mại, mặc dù vẫn có thể được phép xuất nhập khẩu cho mục đích phi thương mại. Sự bảo vệ toàn diện này mang lại hy vọng phục hồi cho các loài đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng cao và khẳng định vai trò của CITES là cơ chế toàn cầu có thẩm quyền pháp lý để hạn chế thương mại động vật hoang dã quốc tế.