CITES CoP20 w Samarkandzie: Całkowity Zakaz Handlu dla Rekinów Wielorybich i Innych Gatunków

Na dwudziestym Zjeździe Stron Konwencji o Międzynarodowym Handlu Zagrożonymi Gatunkami Dzikiej Fauny i Flory (CITES CoP20), który odbył się w Samarkandzie w Uzbekistanie, przyjęto historyczny pakiet rozszerzonej ochrony dla wielu gatunków rekinów i płaszczek. Spotkanie, w którym uczestniczyło blisko 200 państw członkowskich, miało miejsce od 24 listopada do 5 grudnia 2025 roku, a jego celem było uregulowanie handlu dzikimi zwierzętami i roślinami w celu zapewnienia długoterminowego przetrwania gatunków zagrożonych.

Kluczową decyzją było włączenie kilku gatunków do Załącznika I CITES, co oznacza najwyższy poziom zabezpieczeń i całkowity zakaz międzynarodowego handlu komercyjnego tymi zwierzętami. Wśród gatunków objętych tym restrykcyjnym środkiem znalazły się rekiny białopłetwe, wszystkie gatunki mant i diabelskich płaszczek, a także rekiny wielorybie. Decyzje te, poparte przez szeroką koalicję rządów, stanowią najbardziej ambitny i kompleksowy pakiet ochrony dla rekinów i płaszczek w historii konwencji.

Decyzja ta jest odpowiedzią na alarmujące dane dotyczące populacji morskich drapieżników. Populacje rekinów pelagicznych spadły o ponad 70 procent w ciągu ostatnich 50 lat z powodu presji połowowej. Globalnie, ponad 37 procent gatunków rekinów i płaszczek jest zagrożonych wyginięciem. Luke Warwick, Dyrektor ds. Ochrony Rekinów i Płaszczek w Wildlife Conservation Society (WCS), określił te ustalenia jako „przełomowe zwycięstwo” dla państw forsowanych regulacje.

Oprócz całkowitego zakazu handlu dla rekinów wielorybich i mant, podjęto także inne istotne kroki regulacyjne. Gatunki takie jak pilnikowate i gigantyczne ryby gitarowe objęto zerowym kwotem eksportowym, co faktycznie zawiesza wszelki eksport dziko złowionych okazów. Ponadto, rekiny gulper, rekiny psy oraz rekiny tope dodano do Załącznika II CITES, co oznacza, że ich handel będzie regulowany i wymagał zezwoleń oraz dowodów na niezmniejszanie populacji (non-detriment findings). Włączenie rekinów gulper jest istotne ze względu na intensywną eksploatację dla skwalenu zawartego w ich oleju wątrobowym, wykorzystywanego w przemyśle kosmetycznym.

W kontekście historycznym, CITES po raz pierwszy gościło swoje spotkanie w Azji Środkowej, co symbolicznie nawiązuje do dziedzictwa Samarkandu jako historycznego skrzyżowania szlaków handlowych. Wdrożenie nowych przepisów wymagać będzie od rządów wzmocnienia monitorowania i inwestycji w szkolenia dla służb celnych i rybołówstwa, a organizacje konserwatorskie deklarują gotowość do wsparcia w zakresie gromadzenia danych i monitorowania implementacji Załącznika I.