AB Adalet Divanı: Tüm Üye Devletler, Diğer AB Ülkelerinde Yapılan Eşcinsel Evlilikleri Tanımak Zorunda

Lüksemburg merkezli Avrupa Birliği Adalet Divanı (CJEU), 25 Kasım 2025 tarihinde C-713/23 “Trojan” davasında emsal teşkil edecek bir karar yayımladı. Bu karar, tüm AB üyesi devletlerin, başka bir üye devlette yasal olarak akdedilmiş eşcinsel evlilikleri tanımalarını zorunlu kılıyor. Bu hüküm, ulusal mevzuatta ilgili düzenleme olmasa dahi, böyle bir tanımayı reddetmenin, özellikle AB vatandaşlarının serbest dolaşım ve ikamet hakkı ile Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı'nın 7. Maddesinde güvence altına alınan özel ve aile hayatına saygı hakkını ihlal ettiğini ortaya koymaktadır.

Divan, yurt dışında kurulan eşcinsel evliliklerin tanınmamasının, yurt dışında kurulan heteroseksüel evlilikler kabul edilirken yapıldığında açık bir ayrımcılık teşkil ettiğine hükmetti. Davanın merkezinde, 2018 yılında Almanya'nın Berlin şehrinde yasal olarak evlenen Polonyalı bir çiftin durumu yer alıyordu. Çift Polonya'ya taşındıktan sonra, yerel makamlar, Polonya mevzuatının eşcinsel birlikteliklere yer vermediği gerekçesiyle, Alman evlilik cüzdanlarının tescilini (resmi kaydını) reddetti.

AB Adalet Divanı, bu zorunluluğun, Polonya'yı kendi iç hukukunu değiştirerek eşcinsel evlilikleri kendi topraklarında yasallaştırmaya zorlamadığını netleştirdi. Ancak, Polonya'da yabancı bir evliliğin etkin bir şekilde tanınmasını sağlamanın tek hukuki yolu tescil işlemi olduğundan, ülkenin bu prosedürü eşcinsel ve heteroseksüel birlikteliklere karşı ayrım gözetmeksizin uygulaması gerektiği belirtildi. Bu karar, Polonya Yüksek İdari Mahkemesi tarafından başlatılan ön başvuru üzerine alındı.

Bu karar, AB'nin temel haklarının ve serbest dolaşım hükümlerinin, ulusal anayasal evlilik tanımlarının önüne geçmesi açısından önemli bir adım teşkil ediyor. Bu durum, AB vatandaşlarının ailevi tanınma süreçlerinde bir uyum sağlamaktadır. Divan, ulusal egemenlik ile AB vatandaşlarının haklarının korunması arasında bir denge kurarak, yükümlülüğü yalnızca AB hukuku amaçlı tanıma ile sınırlayan pragmatik bir yaklaşım sergilemiştir.

Bu hüküm, daha önce 2018 tarihli “Coman” emsal kararının üzerine inşa edilmiştir. Coman kararı, AB vatandaşlarının eşcinsel partnerlerinin ikamet haklarını güvence altına almış ve “eş” teriminin cinsiyetten bağımsız olduğunu belirtmişti. Polonya'daki çiftin yaşadığı durum, eşcinsel çiftler için eşdeğer bir yasal statünün bulunmadığı üye devletlerde ortaya çıkabilecek hukuki boşlukları gözler önüne seriyor. Ayrıca, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (ECHR) de daha önce, Polonya'ya karşı 2023 Aralık'ta “Przybyszewska ve Diğerleri” ve 2024 Eylül'de “Formela ve Diğerleri” davalarında, bu tür birlikteliklerin tanınması için yasal bir çerçeve olmaması nedeniyle aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiğine dair kararlar vermişti.

Genel Savcı Richard de La Tour'un 3 Nisan 2025 tarihli görüşü, zaten bu tür bir kararın gerekliliğine işaret etmişti. Görüşte, tescilin reddedilmesinin, alternatif tanıma biçimleri yoksa hukuki bir boşluk yarattığı vurgulanmıştı. Uzmanlar, 1997 Anayasası'nın 18. Maddesi ile evliliği kadın ve erkek arasındaki birlik olarak tanımlayan Polonya için bu kararın, Avrupa standartlarına uyum sağlaması gerektiğine dair doğrudan bir uyarı olduğunu belirtiyorlar. Şimdi, Polonya'daki idari mahkemenin, çiftin davasını AB Adalet Divanı'nın direktifleri doğrultusunda sonuçlandırması beklenmektedir.