Tòa án EU Buộc Tất Cả Các Quốc Gia Thành Viên Công Nhận Hôn Nhân Đồng Giới Kết Hôn Tại Các Nước Khác Trong Khối

Vào ngày 25 tháng 11 năm 2025, Tòa án Công lý Liên minh Châu Âu (CJEU), đặt trụ sở tại Luxembourg, đã đưa ra một phán quyết mang tính bước ngoặt trong vụ án C-713/23 mang tên “Trojan”. Quyết định này yêu cầu tất cả các quốc gia thành viên EU phải công nhận các cuộc hôn nhân đồng giới đã được hợp pháp hóa tại một quốc gia thành viên khác. Phán quyết này khẳng định rằng việc từ chối công nhận, ngay cả khi luật pháp quốc gia không quy định điều này, sẽ vi phạm các quyền cơ bản của công dân EU. Cụ thể, nó xâm phạm quyền tự do đi lại và cư trú, cũng như quyền được tôn trọng đời sống riêng tư và gia đình, vốn được bảo đảm tại Điều 7 của Hiến chương các Quyền Cơ bản của Liên minh Châu Âu.

Tòa án đã nhấn mạnh rằng việc từ chối công nhận các cuộc hôn nhân đồng giới đã được tổ chức ở nước ngoài, trong khi vẫn chấp nhận các cuộc hôn nhân khác giới được tổ chức ở nước ngoài, cấu thành hành vi phân biệt đối xử rõ ràng. Trọng tâm của vụ kiện này là trường hợp của một cặp đôi người Ba Lan. Họ đã kết hôn hợp pháp tại Berlin, Đức, vào năm 2018. Sau khi cặp đôi chuyển đến Ba Lan, chính quyền địa phương đã từ chối việc ghi nhận (đăng ký chính thức) giấy chứng nhận kết hôn của Đức, viện dẫn luật pháp Ba Lan không cho phép các mối quan hệ giữa những người cùng giới.

CJEU đã làm rõ rằng nghĩa vụ này không buộc Ba Lan phải sửa đổi luật pháp nội bộ của mình để hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới trên lãnh thổ quốc gia. Tuy nhiên, vì việc ghi nhận là con đường pháp lý duy nhất để đảm bảo sự công nhận hiệu quả đối với hôn nhân nước ngoài tại Ba Lan, quốc gia này phải áp dụng thủ tục đó mà không có bất kỳ sự phân biệt đối xử nào giữa các cặp đôi đồng giới và khác giới. Phán quyết này được đưa ra dựa trên yêu cầu đưa ra quyết định sơ bộ, do Tòa án Hành chính Tối cao Ba Lan khởi xướng.

Quyết định này củng cố tính tối cao của các quyền cơ bản của EU và các quy định về tự do đi lại, vượt lên trên các định nghĩa hôn nhân theo hiến pháp quốc gia. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc hài hòa hóa sự công nhận các mối quan hệ gia đình đối với những công dân di chuyển trong Liên minh. Tòa án đã thể hiện một cách tiếp cận thực tế, tập trung nghĩa vụ chỉ vào việc công nhận cho mục đích luật pháp EU, qua đó cân bằng giữa chủ quyền quốc gia trong các vấn đề hôn nhân và việc bảo vệ quyền lợi của công dân EU.

Phán quyết này tiếp nối dựa trên quyết định mang tính tiền lệ năm 2018 mang tên “Coman”, trước đó đã củng cố quyền cư trú cho vợ/chồng của công dân EU thuộc giới tính thứ ba, phán quyết rằng thuật ngữ “vợ/chồng” là trung lập về giới. Tình huống của cặp đôi Ba Lan đã làm nổi bật khoảng trống pháp lý có thể phát sinh ở các quốc gia thành viên không có địa vị pháp lý tương đương cho các cặp đôi đồng giới. Tòa án Nhân quyền Châu Âu (ECHR) trước đây cũng đã can thiệp vào các vấn đề liên quan đến Ba Lan, đặc biệt là phán quyết vào tháng 12 năm 2023 trong vụ “Przybyszewska và những người khác kiện Ba Lan” và tháng 9 năm 2024 trong vụ “Formella và những người khác kiện Ba Lan”, trong đó xác định có sự vi phạm quyền tôn trọng đời sống gia đình do thiếu khuôn khổ pháp lý để công nhận các mối quan hệ này.

Kết luận của Tổng Chưởng lý Richard de la Tour vào ngày 3 tháng 4 năm 2025 đã chỉ ra sự cần thiết của quyết định này, nhấn mạnh rằng việc từ chối ghi nhận sẽ tạo ra một khoảng trống pháp lý nếu không có các hình thức công nhận thay thế nào khác. Các chuyên gia nhận định rằng đối với Ba Lan, nơi Điều 18 của Hiến pháp năm 1997 định nghĩa hôn nhân là sự kết hợp giữa nam và nữ, phán quyết này là một chỉ dẫn trực tiếp về sự cần thiết phải tuân thủ các tiêu chuẩn bình đẳng chung của Châu Âu. Hiện tại, tòa án hành chính tại Ba Lan sẽ phải giải quyết vụ việc của cặp đôi này theo đúng chỉ thị của Tòa án EU.