Analiza Rękopisu Wojnicza: Nowe Metody Wskazują na Zaszyfrowany Tekst z Początku XV Wieku

Rękopis Wojnicza, którego pergamin datowany jest metodą datowania radiowęglowego na okres od 1404 do 1438 roku, pozostaje jedną z najtrwalszych zagadek historycznych, charakteryzującą się nieznanym autorem i nieodgadnionymi ilustracjami. To oprawione dzieło, obecnie przechowywane w Bibliotece Książek Rzadkich i Rękopisów Beinecke na Uniwersytecie Yale pod sygnaturą Beinecke MS 408, zawiera tajemniczy skrypt, który przez stulecia opierał się lingwistom i kryptografom. Stylistyczna analiza sugeruje, że manuskrypt mógł powstać we Włoszech w okresie Renesansu, a jego treść, choć zawiera znajome motywy, takie jak symbole astronomiczne i przedstawienia roślin, jest prezentowana w wysoce nietypowy sposób.

Manuskrypt, liczący około 240 stron, zawiera ilustracje postaci ludzkich, egzotycznie wyglądających roślin, które nie pasują do znanych gatunków, oraz diagramy astrologiczne, co dodaje dziełu aury tajemniczości. Badania paleograficzne, prowadzone między innymi przez dr Lisę Fagin Davis, potwierdziły, że w tworzeniu manuskryptu brało udział pięciu różnych skrybów, co wskazuje na bardziej kolaboracyjny charakter pracy, niż wcześniej zakładano. W historii manuskryptu odnotowano, że był on w posiadaniu między innymi cesarza Rudolfa II, który zapłacił za niego 600 złotych dukatów, wierząc, że jest to dzieło Rogera Bacona.

W 2025 roku dziennikarz Michael Gresko opublikował w czasopiśmie naukowym Cryptologia badania, które mocno sugerują, że tekst Wojnicza jest najprawdopodobniej zaszyfrowany. Podstawą jego pracy jest autorski algorytm, nazwany „szyfrem Naybe”, opracowany na podstawie analizy matematycznych powszechników. Metoda ta polega na sekwencyjnym przetwarzaniu tekstu łacińskiego lub włoskiego, który jest łączony w jeden strumień, a następnie wielokrotnie dzielony na bloki jedno- i dwuliterowe, traktowane jako „słowa”, przy czym bloki dwuliterowe otrzymują strukturę składniową poprzez podział na prefiks i sufiks. Modelowanie statystyczne z wykorzystaniem szyfru Naybe wykazało zaskakująco wysoką korelację z anomaliami statystycznymi obserwowanymi w manuskrypcie, co stanowi nowe narzędzie analityczne dla badaczy.

Równolegle do prac Gresko, w 2025 roku pojawiły się nowe podejścia skupiające się na modelowaniu struktur tekstowych przy użyciu sztucznej inteligencji oraz analizie przesunięć lingwistycznych, co sugeruje szyfrowanie języka ustrukturyzowanego, być może mnemotechnicznego. Ponadto, w tym samym roku pojawiły się doniesienia o pracy „Klucz Wojnicza VX-2025”, która postuluje, że tekst przekłada się na krótkie przepisy i notatki, co jest zgodne z hipotezami o alchemicznym lub medycznym charakterze księgi. Inne, równoległe próby dekodowania, wykorzystują zaawansowane zasady matematyczne, takie jak złoty podział czy ciąg Fibonacciego, aby uzyskać strukturalne odszyfrowanie. Przykładowo, inne publikacje z 2025 roku, bazujące na analizie powtarzającego się trójgramu „dai” jako kotwicy semantycznej, sugerują, że manuskrypt jest zakodowanym kompendium wiedzy botanicznej, astronomicznej i duchowej, ujawniając fragmenty dotyczące rytuałów i ziół.

Te nowe metody, choć nie stanowią jeszcze ostatecznego dowodu pochodzenia manuskryptu, aktywizują dyskusję i dostarczają bardziej szczegółowych narzędzi analitycznych, pozwalając na weryfikację statystycznych cech tekstu z rzeczywistymi językami. Manuskrypt, którego pergamin datowano na okres przed Biblią Gutenberga o około 250 lat, wciąż jest symbolem nieprzeniknionej tajemnicy, pomimo postępu w kryptologii i analizie cyfrowej.