Nhà khoa học hành tinh NASA đề xuất sao chổi là lời giải thích khoa học cho Ngôi sao Bethlehem

Một nghiên cứu mới của nhà khoa học hành tinh thuộc NASA đã đưa ra một cơ sở khoa học vững chắc cho hiện tượng thiên văn lịch sử được biết đến là “Ngôi sao Bethlehem”. Hiện tượng này, được ghi lại trong Phúc âm Matthew, từ lâu đã là một câu đố hóc búa đối với các nhà thiên văn học. Lý do là không một ngôi sao hay hành tinh nào được biết đến có thể xuất hiện cố định trên một điểm nhất định do sự tự quay của Trái Đất. Những giả thuyết trước đây, bao gồm sự giao hội của các hành tinh hoặc sự bùng nổ siêu tân tinh, đều không thể giải thích thỏa đáng khía cạnh “đứng yên tại chỗ” của hiện tượng này.

Lời giải thích được đề xuất lần này tập trung vào một sao chổi được ghi chép lại trong các biên niên sử cổ đại của Trung Quốc dưới thời nhà Hán, cụ thể là vào năm 5 trước Công nguyên. Vật thể thiên thể này, được gọi là “Sao Chổi Cây Chổi” (Broom Star) vào thời điểm đó, đã hiển thị trên bầu trời trong hơn 70 ngày. Nhà khoa học hành tinh Mark Mátny, thuộc Trung tâm Vũ trụ Johnson của NASA và là người đứng đầu bộ phận mô hình hóa Chương trình Rác vũ trụ, đã trình bày nghiên cứu của mình trên Tạp chí Hội Thiên văn học Hoàng gia Anh vào ngày 3 tháng 12 năm 2025. Ông Mátny khẳng định rằng sao chổi này là ứng cử viên thiên văn đầu tiên có chuyển động biểu kiến hoàn toàn phù hợp với mô tả trong Phúc âm Matthew.

Điểm tính toán then chốt nằm ở sự tiếp cận cực kỳ gần của sao chổi với Trái Đất vào tháng 6 năm 5 trước Công nguyên. Theo tính toán, sự kiện này có thể xảy ra ở khoảng cách xấp xỉ 390.000 kilômét, một khoảng cách tương đương với khoảng cách tới Mặt Trăng. Mô hình hóa quỹ đạo dựa trên các quan sát của Trung Quốc cho thấy vào khoảng 22:00 giờ địa phương ngày 7 tháng 6 năm 5 trước Công nguyên, sao chổi có thể đã thể hiện “chuyển động địa đồng bộ chuyển tiếp”. Vào thời điểm đó, tốc độ của vật thể gần như triệt tiêu hoàn toàn sự tự quay của Trái Đất, tạo ra ảo giác rằng sao chổi đang “đứng yên” trên Bethlehem. Ông Mátny lưu ý rằng chuyển động bất thường này có thể được quan sát thấy vào ban ngày, thời điểm người xưa thường di chuyển, và sao chổi có thể đóng vai trò là ngôi sao dẫn đường cho các nhà thông thái đang trên đường đi về phía nam từ Jerusalem đến Bethlehem.

Bối cảnh lịch sử đặt sự kiện giả định này trùng khớp với các mốc thời gian truyền thống về sự ra đời của Chúa Giêsu, mà các nhà sử học thường xác định vào khoảng 6–5 năm trước Công nguyên. Điều này là do Vua Hêrôđê Cả, người được nhắc đến trong sự kiện này, được biết là đã qua đời vào năm 4 trước Công nguyên. Các ghi chép của Trung Quốc, đặc biệt là “Thiên văn chí” trong Quyển 26 của “Hán Thư”, chỉ ra rằng sao chổi xuất hiện vào tháng thứ hai của năm thứ hai niên hiệu Kiến Bình, tương ứng với giai đoạn từ ngày 9 tháng 3 đến ngày 6 tháng 4 năm 5 trước Công nguyên. Việc vật thể này được quan sát thấy trong hơn 70 ngày đã khẳng định độ sáng phi thường của nó. Trong chiêm tinh học cổ đại, sao chổi thường được coi là điềm báo cho các sự kiện trọng đại, bao gồm cả sự ra đời của các vị vua, khiến hiện tượng này trở thành một dấu hiệu quan trọng đối với các nhà thông thái chiêm tinh.

Nghiên cứu của Mark Mátny đại diện cho một bước đột phá lớn về phương pháp luận trong thiên văn học lịch sử, vì nó áp dụng các kỹ thuật tính toán hiện đại để mô hình hóa các quan sát cổ xưa. Sức mạnh của lý thuyết này nằm ở khả năng tính đến chi tiết đặc biệt, bất thường—sự dừng chuyển động biểu kiến—mà các mô hình trước đây không thể giải quyết được. Tuy nhiên, phân tích này vẫn phụ thuộc vào việc diễn giải các văn bản cổ của Trung Quốc và độ chính xác của việc tái tạo quỹ đạo. Nhà vật lý thiên văn Christian Theis đã lên kế hoạch cho một bài giảng vào ngày 18 tháng 12 năm 2025 với chủ đề “Ngôi sao Bethlehem dưới góc độ thiên văn học” tại Cung thiên văn Mannheim. Mặc dù ứng cử viên này tỏ ra thuyết phục, các tài liệu nghiên cứu nhấn mạnh rằng bằng chứng tuyệt đối là không thể đạt được, vì nó vẫn phụ thuộc vào sự diễn giải.

Dù vậy, công trình của ông Mátny cung cấp lời giải thích khoa học hợp lý đầu tiên phù hợp với mọi khía cạnh được mô tả trong Phúc âm. Các tài liệu cũng hé lộ một khía cạnh thiên văn học trong tương lai: sao chổi được dự đoán sẽ quay trở lại vị trí gần Mặt Trời vào ngày 10 tháng 1 năm 2026, khi Trái Đất nằm giữa Mặt Trời và hành tinh khổng lồ này, điều này có thể tạo ra hiệu ứng ánh sáng đáng kể. Do đó, ý nghĩa của sự kiện này nằm ở một bước tiến lớn trong việc giải mã bí ẩn thiên văn, chứ không phải là sự xác nhận lịch sử cuối cùng.