Kính viễn vọng Hubble hé lộ hình ảnh chi tiết về thiên hà NGC 1792 với sự bùng nổ hình thành sao

Kính viễn vọng Không gian Hubble, một dự án hợp tác giữa NASA và Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA), vừa công bố một hình ảnh được nâng cấp vô cùng sắc nét về thiên hà xoắn ốc NGC 1792. Thiên hà này nổi bật nhờ hoạt động hình thành sao diễn ra vô cùng mãnh liệt. NGC 1792 tọa lạc cách Trái Đất hơn 50 triệu năm ánh sáng, nằm trong chòm sao Thiên Cầm (Columba) ở bán cầu Nam. ESA đã tiết lộ bức ảnh mới này vào đầu tháng 12 năm 2025, bức ảnh này tích hợp thêm dữ liệu thu thập trong suốt năm 2025, mang lại cái nhìn chi tiết hơn bao giờ hết về các hoạt động vật lý thiên văn của thiên thể này.

NGC 1792 được phân loại là một thiên hà bùng nổ sao, điều này cho thấy trung tâm của nó đang chứng kiến sự hình thành sao với tốc độ chóng mặt. Các nhánh xoắn ốc của nó chứa đầy những “vườn ươm sao” dày đặc. Chính hoạt động mạnh mẽ này đã mang lại cho thiên hà độ sáng đáng kể so với khối lượng của nó, biến nó thành một đối tượng nghiên cứu hấp dẫn. Những vệt sáng màu đỏ rực rỡ có thể quan sát được trên các nhánh xoắn ốc chính là sự phát xạ H-alpha. Điều này trực tiếp chứng minh sự hiện diện của các đám mây hydro phân tử đậm đặc, nơi các ngôi sao mới đang được sinh ra. Những ngôi sao trẻ này phát ra bức xạ cực tím mạnh mẽ, ion hóa khí xung quanh và tạo ra ánh sáng đỏ đặc trưng mà chúng ta thấy.

Các nhà thiên văn học nhận định rằng vẻ ngoài có phần hỗn loạn của NGC 1792 và dòng chảy hình thành sao dữ dội này có thể là kết quả của sự tương tác hấp dẫn với người hàng xóm lớn hơn của nó, thiên hà NGC 1808. Người ta tin rằng lực hấp dẫn mạnh mẽ từ NGC 1808 đã kích thích nguồn khí trong NGC 1792, tập trung quá trình hình thành sao vào phía bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi tác động bên ngoài. Hiện tượng này khiến NGC 1792 trở thành một phòng thí nghiệm quan trọng để nghiên cứu các tương tác thiên hà phức tạp, bao gồm cả động lực học của khí, các cụm sao và các vụ nổ siêu tân tinh tiềm tàng.

Bức ảnh được cập nhật này được chụp bằng camera Trường Rộng 3 (WFC3) của kính viễn vọng Hubble. Thiết bị này đã thay thế cho WFPC2 sau sứ mệnh bảo trì thứ tư của HST vào tháng 5 năm 2009. Camera WFC3 có khả năng chụp ảnh trong dải bước sóng rộng, từ 200 đến 1700 nm. Dữ liệu bổ sung thu thập trong năm 2025 càng làm sâu sắc thêm sự hiểu biết của chúng ta về các quá trình nội tại của thiên hà. NGC 1792, không giống như Dải Ngân hà của chúng ta vốn có một thanh trung tâm, lại là một ví dụ điển hình về cấu trúc thiên hà xoắn ốc chịu ảnh hưởng từ bên ngoài. Điều này cho phép các nhà khoa học, bao gồm cả nhóm nghiên cứu PHANGS-HST, nghiên cứu cách các lực bên ngoài định hình cấu trúc bên trong và quá trình tiến hóa của thiên hà.

Thiên hà này, đôi khi còn được biết đến với tên gọi LEDA 16709, lần đầu tiên được nhà thiên văn học người Scotland James Dunlop liệt kê vào ngày 4 tháng 10 năm 1826. Trong giai đoạn từ năm 1823 đến 1826, Dunlop đã lập danh mục khoảng 7385 ngôi sao và vô số vật thể sâu thẳm khác khi làm việc tại Parramatta, New South Wales, Úc. Khám phá nổi tiếng nhất của ông chính là thiên hà vô tuyến NGC 5128, hay còn gọi là Centaurus A, vốn cũng là một thiên hà bùng nổ sao. Bức chân dung mới về NGC 1792 một lần nữa nhấn mạnh vai trò quan trọng của các nhiễu loạn hấp dẫn trong việc thúc đẩy sự hình thành sao tích cực ở các thiên hà xa xôi.