Hubble-ruimtetelescoop onthult gedetailleerd beeld van stervormings-hotspot NGC 1792

De Hubble-ruimtetelescoop, een gezamenlijk project van NASA en het Europese Ruimteagentschap (ESA), heeft een verfijnde en gedetailleerde opname vrijgegeven van de spiraalvormige sterrenstelsel NGC 1792. Dit stelsel staat bekend om zijn buitengewoon intense stervormingsactiviteit. NGC 1792 bevindt zich op een afstand van meer dan 50 miljoen lichtjaar van de Aarde, genesteld in het zuidelijke sterrenbeeld Columba (de Duif). Het ESA maakte deze nieuwe opname begin december 2025 openbaar, waarbij gebruik werd gemaakt van aanvullende data die gedurende 2025 zijn verzameld. Dit levert een veel scherper inzicht op in de astrofysische processen die binnen dit object plaatsvinden.

NGC 1792 wordt geclassificeerd als een 'starburst'-stelsel. Dit betekent dat het centrum van het stelsel een periode van zeer actieve stervorming doormaakt, waarbij de spiraalarmen wemelen van wat men 'stervormingsgebieden' noemt. Deze hoge mate van activiteit verleent het stelsel een aanzienlijke helderheid in verhouding tot zijn massa, wat het tot een belangrijk studieobject maakt voor astronomen. De zichtbare rode gloed in de armen is een direct gevolg van H-alfa-emissie. Dit is het onmiskenbare bewijs van de aanwezigheid van dichte wolken moleculaire waterstof waar nieuwe sterren het levenslicht zien. Jonge, hete sterren ioniseren het omringende gas met hun krachtige ultraviolette straling, wat resulteert in die karakteristieke rode kleur.

Wetenschappers vermoeden dat de enigszins chaotische structuur van NGC 1792 en deze golf van stervorming het resultaat zijn van gravitationele interacties met zijn grotere buur, het sterrenstelsel NGC 1808. De sterke zwaartekrachtsinvloed van NGC 1808 zou het gas in NGC 1792 hebben geëxciteerd en geconcentreerd, waardoor de stervorming vooral plaatsvindt aan de zijde die het meest wordt beïnvloed door deze externe kracht. Dit fenomeen positioneert NGC 1792 als een cruciaal laboratorium om complexe galactische interacties te bestuderen, inclusief de dynamiek van gas, de vorming van sterrenhopen en de frequentie van supernova-explosies.

De recent bijgewerkte beelden zijn vastgelegd met behulp van de Wide Field Camera 3 (WFC3) van de Hubble-telescoop. Deze camera verving de oudere WFPC2 na de vierde onderhoudsmissie van de HST in mei 2009. De WFC3 beschikt over het vermogen om opnamen te maken over een breed golflengtebereik, van 200 tot 1700 nanometer. De extra data die in 2025 zijn verzameld, verdiepen ons inzicht in de interne mechanismen van het stelsel. NGC 1792 mist een centrale balk, in tegenstelling tot ons eigen Melkwegstelsel, en dient daardoor als een schoolvoorbeeld van een spiraalstelsel dat onderhevig is aan externe krachten. Dit stelt onderzoeksteams, waaronder de PHANGS-HST samenwerking, in staat om te analyseren hoe externe verstoringen de interne structuur en de evolutie van een sterrenstelsel vormgeven.

Dit stelsel, dat ook bekend staat onder de catalogusnaam LEDA 16709, werd voor het eerst gedocumenteerd door de Schotse astronoom James Dunlop op 4 oktober 1826. Dunlop catalogiseerde tussen 1823 en 1826 ongeveer 7385 sterren en talrijke heldere deep-sky objecten vanuit zijn observatiepost in Parramatta, New South Wales, Australië. Zijn meest bekende ontdekking is ongetwijfeld de radiosterrenstelsel NGC 5128, beter bekend als Centaurus A, dat eveneens een actief starburst-stelsel is. De vernieuwde portrettering van NGC 1792 door Hubble benadrukt nogmaals de fundamentele rol die gravitationele verstoringen spelen bij het aanwakkeren van actieve stervorming in verre sterrenstelsels, een proces dat de kosmos voortdurend vormgeeft.