Nghiên cứu Bộ gen Khẳng định Sự Tồn tại của Hệ thực vật Quý hiếm tại Indonesia và Brazil

Vào cuối năm 2025, một nhóm nghiên cứu quốc tế đã ghi nhận sự hiện diện của loài ký sinh trùng cực kỳ hiếm gặp, hoa Rắp-phlê-xi-a Ha-sét-ti (*Rafflesia hasseltii*), tại khu vực Sijunjung, Tây Sumatra, Indonesia. Phát hiện này mang ý nghĩa then chốt, bởi lẽ loài hoa này được tìm thấy đang sinh trưởng mạnh mẽ bên ngoài các khu vực bảo tồn được chỉ định chính thức, ngay trong các khu rừng do cộng đồng địa phương quản lý. Công trình nghiên cứu này là một phần của dự án lớn hơn mang tên The First Regional Pan-Phylogeny for Rafflesia, quy tụ nỗ lực hợp tác giữa Cơ quan Nghiên cứu và Đổi mới Quốc gia Indonesia (BRIN) cùng với Vườn Bách thảo và Bảo tàng Thực vật Oxford.

Các nhà khoa học, bao gồm Tiến sĩ Chris Thorogood đến từ Oxford và Joko Ridho Witono thuộc BRIN, đã thực hiện một chuyến thám hiểm đầy gian nan. Hành trình kéo dài khoảng 20 giờ di chuyển từ Bengkulu, bao gồm cả việc tìm kiếm xuyên đêm trong những khu rừng hẻo lánh, đi qua những vùng đất được xác định là môi trường sống của hổ. Trọng tâm khoa học của nghiên cứu là ứng dụng phương pháp giải trình tự toàn bộ bộ gen (WGS) nhằm lập bản đồ chi tiết bộ gen của loài *Rafflesia*. Đây là bước tiến vượt bậc so với các nghiên cứu trước đây, vốn chỉ phân tích các đoạn DNA nhỏ, chỉ khoảng 500 đến 1500 cặp base. Mục tiêu của việc phân tích chuyên sâu này không chỉ là xác định các loài có thể còn chưa được biết đến, mà còn nhằm kiến tạo nên các chiến lược bảo tồn quốc gia dựa trên cơ sở khoa học vững chắc.

Phát hiện này càng củng cố vị thế của Indonesia là khu vực sở hữu mức độ đa dạng loài *Rafflesia* cao nhất thế giới, chỉ đứng sau Philippines, nơi hiện có 16 loài được ghi nhận. Đội ngũ của BRIN đã thu thập tổng cộng 13 mẫu vật để tiến hành phân tích DNA sâu hơn trong khuôn khổ dự án đa năm này, vốn đã khởi động từ đầu năm 2025. Điều đáng chú ý là nhiều quần thể *Rafflesia* đang phát triển ngoài các khu vực được bảo vệ, đặc biệt là trên các đồn điền cà phê và cọ dầu. Điều này nhấn mạnh tính cấp thiết của các sáng kiến bảo tồn có sự tham gia tích cực của người dân địa phương.

Song hành với những khám phá tại Indonesia, một xác nhận quan trọng không kém đã được đưa ra tại Brazil. Tại Công viên Đô thị Serra da Moeda ở Ubá, bang Minas Gerais, người ta đã tìm thấy loài lan cực kỳ nguy cấp *Cycnoches pentadactylon Lindl.*, thường được gọi là lan “Cổ Thiên Nga”. Đây là lần đầu tiên loài này được ghi nhận chính thức tại bang này, qua đó khẳng định giá trị sinh thái đặc biệt của công viên. Các nhà nghiên cứu, hợp tác với tổ chức phi lợi nhuận ProBiodiversa Brasil (thành lập năm 2021 bởi các cựu sinh viên Đại học Liên bang Viçosa), dự kiến sẽ tiến hành chuyến thám hiểm tiếp theo vào đầu năm 2026 để thu thập các mẫu vật sinh sản.

Sự sống sót của những loài quý hiếm này, dù là *R. hasseltii* – đôi khi được người dân địa phương gọi là “Nấm có mặt hổ” – hay loài lan quý hiếm của Brazil, đều cho thấy nhu cầu cấp thiết phải hỗ trợ các nỗ lực bảo tồn trong cả hai hệ sinh thái. Thành công của các dự án tại châu Á và Nam Mỹ phụ thuộc rất nhiều vào mối quan hệ đối tác lâu dài giữa giới khoa học và các cộng đồng sinh sống gần các khu rừng. Điều này càng trở nên thách thức hơn khi quá trình nghiên cứu bị cản trở bởi thực tế là hoa *Rafflesia* chỉ nở rộ trong vài ngày ngắn ngủi, và các địa điểm sinh trưởng của chúng thường vô cùng khó tiếp cận.