Endemik Bitki Türlerinin Genomik Araştırmalarla Korunma Umudu: Endonezya ve Brezilya'dan Önemli Bulgular

Uluslararası bir araştırma ekibi, 2025 yılının sonlarına doğru kritik bir keşfe imza attı. Endonezya'nın Batı Sumatra bölgesindeki Sijunjung civarında, son derece nadir bulunan parazit bitki türü olan *Rafflesia hasseltii*'nin varlığını teyit etti. Bu bulgu büyük bir önem taşıyor çünkü bu eşsiz çiçek, resmi koruma alanlarının dışına taşmış, yerel toplulukların yönettiği ormanlık alanlarda yaşamını sürdürüyor. The First Regional Pan-Phylogeny for Rafflesia projesinin bir parçası olan bu çalışma, Endonezya Ulusal Araştırma ve İnovasyon Ajansı (BRIN) ile Oxford Üniversitesi Botanik Bahçesi ve Arboretumu işbirliğiyle gerçekleştirildi.

Oxford'dan Dr. Chris Thorogood ve BRIN'den Joko Ridho Witono gibi bilim insanlarının yer aldığı ekip, Bengkulu'dan yaklaşık 20 saatlik zorlu bir yolculukla ulaştıkları bu bölgede keşif yaptı. Ekspedisyon, aynı zamanda kaplanların yaşam alanı olarak belirlenmiş uzak ormanlık bölgelerde gece aramalarını da kapsıyordu. Bilimsel çalışmalar, Rafflesia genomunun ayrıntılı haritasını çıkarmak amacıyla tüm genom dizileme (WGS) teknolojisine odaklanıyor. Bu yöntem, daha önceki 500 ila 1500 baz çifti DNA parçalarını analiz eden araştırmalara kıyasla önemli bir ilerlemeyi temsil ediyor. Bu derinlemesine analizin temel amacı, potansiyel yeni türleri tanımlamanın yanı sıra, ülkenin koruma stratejilerini bilimsel verilere dayandırmaktır.

Bu keşif, Endonezya'nın, şu anda 16 bilinen türle Filipinler ile birlikte, Rafflesia çeşitliliği açısından dünyanın en zengin bölgelerinden biri olduğunu bir kez daha kanıtlıyor. BRIN ekibi, 2025 yılının başlarında başlayan bu çok yıllık proje kapsamında, daha fazla DNA analizi için şimdiden 13 örnek topladı. Elde edilen veriler, Rafflesia popülasyonlarının önemli bir kısmının koruma altındaki bölgelerin dışında, özellikle kahve ve palmiye plantasyonları gibi alanlarda bulunduğunu gösteriyor. Bu durum, yerel halkın katılımını esas alan koruma girişimlerinin ne denli elzem olduğunu vurgulamaktadır.

Endonezya'daki bu önemli gelişmelerin yanı sıra, Brezilya'dan da benzer derecede değerli bir teyit geldi. Minas Gerais eyaletindeki Ubá şehrinde bulunan Serra da Moeda Belediye Parkı'nda, nesli tehlike altında olan ve 'Kuğu Boynu Orkidesi' olarak bilinen *Cycnoches pentadactylon Lindl.* türü tespit edildi. Bu, söz konusu orkidenin eyalette ilk kez belgelenmiş varlığı olup, parkın olağanüstü ekolojik değerini bir kez daha gözler önüne seriyor. 2021 yılında Viçosa Federal Üniversitesi mezunları tarafından kurulan ProBiodiversa Brasil adlı sivil toplum kuruluşuyla işbirliği yapan araştırmacılar, üreme örnekleri toplamak üzere 2026 yılının başlarında yeni bir keşif gezisi planlıyorlar.

Yerel halkın bazen 'Kaplan Yüzlü Mantar' olarak adlandırdığı *R. hasseltii* ile Brezilya orkidesinin hayatta kalması, her iki ekosistemdeki koruma çabalarına duyulan acil ihtiyacı gözler önüne seriyor. Asya ve Güney Amerika'daki bu projelerin başarısı, Rafflesia'nın çiçeklenme süresinin sadece birkaç gün sürmesi ve yaşam alanlarının genellikle ulaşılması zor olması gibi zorluklara rağmen, bilim camiası ile ormanlık alanların yakınında yaşayan topluluklar arasındaki uzun vadeli ortaklığa bağlıdır. Bu işbirlikleri, türlerin geleceği için hayati önem taşımaktadır.