Ánh Mắt Chó Con: Sự Tiến Hóa Đáng Kinh Ngạc Của Cơ Mặt

Là những người bạn đồng hành lâu đời của con người, loài chó sở hữu khả năng giao tiếp phi ngôn ngữ rất phát triển, thường xuyên tận dụng biểu cảm khuôn mặt để đạt được mục đích của mình. Yếu tố then chốt trong sự tương tác này là một nhóm cơ mặt đặc trưng, cho phép chúng nâng phần lông mày bên trong, tạo ra cái gọi là “ánh mắt cún con” với đôi mắt trông to hơn. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng biểu cảm này khơi dậy một phản ứng chăm sóc và yêu thương mạnh mẽ, mang tính bản năng sâu sắc nơi con người.

Một nhóm các nhà khoa học đến từ Đại học Portsmouth và Đại học Duquesne ở Pittsburgh đã tiến hành một phân tích so sánh về cấu trúc cơ mặt giữa chó nhà (Canis familiaris) và tổ tiên hoang dã của chúng là sói (Canis lupus). Công trình nghiên cứu này, được công bố trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences, đã phát hiện ra sự khác biệt đáng kể về mặt giải phẫu giữa hai loài, mặc dù sự phân tách di truyền của chúng chỉ diễn ra tương đối gần đây, khoảng 33 nghìn năm trước. Điểm khác biệt cốt lõi nằm ở cơ levator anguli oculi medialis (LAOM), cơ chịu trách nhiệm nâng phần lông mày phía trong. Ở loài chó, cơ này phát triển vượt trội hơn hẳn so với sói, nơi nó chỉ là một cụm sợi cơ nhỏ bé hoặc hoàn toàn vắng mặt.

Chuyển động này, được các nhà nghiên cứu ký hiệu là AU101, khiến đôi mắt trông tròn hơn, mô phỏng biểu cảm buồn bã hoặc khuôn mặt trẻ thơ. Các nhà khoa học tin rằng đây là kết quả của quá trình chọn lọc tự nhiên không chủ ý từ phía con người. Các bài kiểm tra hành vi đã xác nhận tầm quan trọng chức năng của cơ này: chó sử dụng nó thường xuyên và mạnh mẽ hơn nhiều khi tiếp xúc với con người so với sói. Hơn nữa, trong môi trường các trại cứu hộ, những cá thể thể hiện biểu cảm khuôn mặt sinh động hơn, tích cực sử dụng lông mày, có xu hướng tìm được chủ mới nhanh hơn, điều này cho thấy lợi thế tiến hóa mà đặc điểm cơ bắp này mang lại.

Bên cạnh LAOM, hầu hết các giống chó, khác với sói, còn có cơ retractor anguli oculi lateralis (RAOL) phát triển hơn, cơ này có tác dụng kéo khóe mắt ngoài ra ngoài, tạo ấn tượng về một “nụ cười bằng mắt”. Điều đáng chú ý là giống chó Husky Siberia, một trong những giống chó cổ xưa hơn và gần gũi với sói, thường không có cơ RAOL này. Tuy nhiên, các khám phá gần đây gợi ý rằng mặc dù chó nhà sở hữu những cơ bắp phát triển này, chúng cũng có thể được sử dụng để giao tiếp với nhau. Hơn nữa, các cơ tương tự đã được tìm thấy ở một số loài chó hoang dã khác, điều này đang điều chỉnh lại quan niệm rằng sự tiến hóa này hoàn toàn chỉ hướng đến con người.

Nhìn chung, sự tiến hóa nhanh chóng của hệ thống cơ mặt ở loài chó, bao gồm sự chiếm ưu thế của các sợi cơ co rút nhanh giúp thay đổi biểu cảm khuôn mặt tức thì, nhấn mạnh mối liên kết cộng sinh sâu sắc được hình thành giữa người và chó trong hàng chục nghìn năm qua. Sự thích nghi này minh họa rõ ràng cách áp lực chọn lọc dựa trên phản ứng cảm xúc có thể dẫn đến những thay đổi giải phẫu đáng kể trong một khoảng thời gian tiến hóa tương đối ngắn.