Dijital Çağda Gençlerin Okuma Alışkanlıklarının Yeniden Tanımlanması

Gençlerin artık okumadığı yönündeki yaygın kanı, son verilerle birlikte, aslında bir okuma krizi yerine, bu okuma eyleminin tanınma krizinin yaşandığına işaret etmektedir. Bu durum, yetişkinların modern okuma pratiklerini, ekranlar üzerinden gerçekleşen dijital romanlar, manga ve hayran kurgusu gibi çeşitli formatlardaki yoğun katılımı göz ardı etmesinden kaynaklanmaktadır. İlerici eğitim felsefeleri, zorunlu metinleri dayatmak yerine, gençlerin mevcut okuma pratiklerini ve tercihlerini kabul etme ve değerini anlama yönünde bir çağrı yapmaktadır.

Cuesta'nın 2021 tarihli çalışmaları ve Echarri'nin 2025 öngörüleri, gençlerin Wattpad ve Goodreads gibi platformlarda aktif olarak yazı yazdıklarını ve derinlemesine tartışmalara katıldıklarını gösteren somut kanıtlar sunmaktadır. Wattpad gibi platformlar, 90 milyonluk küresel bir topluluğa sahip olup, genç okuyucuların geleneksel kitapçılarda veya kütüphanelerde bulmakta zorlandıkları LGBTQ+ ve azınlık odaklı içeriklere erişimini kolaylaştırmaktadır. Ayrıca, genç okuyucular arasında popüler olan türler arasında, özellikle genç nesillerin %65'inin web romanlarını, e-kitapları ve web çizgi romanlarını benimsediği gözlemlenmiştir. Bu platformlar, gençlerin okuma materyali bulma yollarında önemli bir rol oynamaktadır.

Güncel eğilimler, özellikle BookTok gibi sosyal medya etkileşimleriyle tetiklenen, genç edebiyatı türlerinde, özellikle de romantizm ve fantezi kategorilerinde büyük bir yükseliş olduğunu teyit etmektedir. Genç okuyucular arasında en popüler türler arasında romantizm, fantezi ve bilim kurgu yer alırken, yaşlı nesiller tarih, biyografi ve gizem gibi türlere daha çok yönelmektedir. Bu durum, okuma materyali seçiminde nesiller arası bir ayrışma olduğunu göstermektedir. Echarri (2025), okul ödevlerinin reddedilmesinin nadiren okumaktan kaçınma isteğinden kaynaklandığını, daha çok gençlerin güncel ilgi alanlarıyla örtüşmeyen zorunlu metinlere karşı bir muhalefet olduğunu belirtmektedir.

İspanya'dan gelen istatistikler, bu okuma canlılığının bölgesel bir olgu olduğunu desteklemektedir; 2024 yılında 14 ila 24 yaş arasındaki bireylerin %75,3'ü boş zamanları için okuma yapmıştır ve bu onları en hevesli okuyucu grubu haline getirmiştir. Meksika'nın INEGI kurumu da 2025 yılında, gençlerin dijital formatlar da dahil olmak üzere çeşitli okuma materyallerini benimsemesiyle okumada bir toparlanma kaydetmiştir. Bu veriler, gençlerin okuma eylemini tamamen terk etmediğini, aksine okuma eyleminin biçimini ve içeriğini dönüştürdüğünü ortaya koymaktadır.

Temel çatışma, yetişkinların gençlerin seçtiği okumaları değersizleştirmesi ve popüler türleri "ciddi" edebiyat olarak görmemesi noktasında düğümlenmektedir. Buenos Aires'te düzenlenen LITERAL 2025 Uluslararası Gençlik Edebiyatı Festivali gibi etkinlikler, geleneksel kanonların ötesine yayılan gençlik edebiyatının kültürel gücünü ve genişlemesini gözler önüne sermektedir. Bu tür organizasyonlar, gençlerin okuma deneyimlerinin kültürel olarak geçerli ve önemli olduğunu kanıtlamaktadır. Eğitim sistemlerinin görevi, bu dinamik okuma ekosistemini reddetmek yerine, onu pedagojik bir kaldıraç olarak kullanmak olmalıdır. Türkiye'de 2024 yılı verilerine göre, 6 yaş ve üzeri nüfusun okuma yazma bilen oranı %97,8'e ulaşmış olup, bu da okuma becerisinin temelinin sağlam olduğunu göstermektedir.