Weryfikacja Czytelnictwa Młodzieży: Nowe Dane Kwestionują Tezę o Kryzysie Lektury

Powszechne przekonanie o zaniku czytelnictwa wśród młodych ludzi jest obecnie podważane przez nowe dane, które sugerują, że problemem jest raczej brak uznania dla współczesnych praktyk lekturowych, a nie faktyczny kryzys czytania. Badania, w tym analizy przeprowadzone przez Cuestę w 2021 roku oraz Echarri w 2025 roku, dokumentują intensywne zaangażowanie młodzieży na platformach cyfrowych, takich jak Wattpad i Goodreads, gdzie aktywnie tworzą własne teksty i uczestniczą w dyskusjach literackich.

Trendy te potwierdzają dynamiczny wzrost popularności gatunków literatury młodzieżowej, w tym romansów i fantasy, często katalizowany przez interakcje w mediach społecznościowych, na przykład poprzez zjawisko BookTok. W Hiszpanii, w 2024 roku, odnotowano, że 75,3% osób w wieku od 14 do 24 lat czytało dla relaksu, co czyni tę grupę wiekową najbardziej zaangażowaną czytelniczo w kraju. Dorosłe pokolenie często nie dostrzega nowoczesnych form lektury, ponieważ odbywają się one za pośrednictwem ekranów w zróżnicowanych formatach, obejmujących powieści cyfrowe, mangę oraz fanfiction. Ten brak rozpoznania stanowi sedno konfliktu, polegającego na dewaluacji przez dorosłych treści wybieranych przez młodzież, które są odrzucane jako niebędące literaturą „poważną”.

Dane z różnych krajów potwierdzają aktywność czytelniczą młodych. W Meksyku, Instytut Statystyki i Geografii (INEGI) zarejestrował w 2025 roku odbicie w czytelnictwie, z wyraźnym przewodnictwem młodych ludzi, którzy chętnie sięgają po różnorodne materiały, w tym formaty elektroniczne. W Polsce, według danych Biblioteki Narodowej za 2024 rok, najwięcej czyta młodzież w wieku 15–18 lat, stanowiąc 54% badanych, choć ogólny poziom czytelnictwa książek ustabilizował się na poziomie 41%. Odmowa wykonywania szkolnych zadań lekturowych rzadko wynika z niechęci do samego aktu czytania, lecz jest raczej wyrazem sprzeciwu wobec obowiązkowych tekstów, które nie rezonują z aktualnymi zainteresowaniami młodych ludzi, jak zauważa Echarri w 2025 roku.

Kulturowa siła literatury młodzieżowej dynamicznie rozszerza swój zasięg poza tradycyjne kanony. Przykładem jest LITERAL 2025, Międzynarodowy Festiwal Literatury Młodzieżowej, który odbył się 8 i 9 listopada w Buenos Aires. Wydarzenie to, organizowane przez Ministerstwo Kultury Miasta Buenos Aires i Katedrę Vargas Llosy, zgromadziło autorki i bookinfluencerki, podkreślając, że zmiana dotyczy formy obcowania z literaturą, a nie jej zaniku. Javier Martínez, Dyrektor Generalny Promocji Książki, Bibliotek i Kultury, wskazał, że festiwale te mają na celu pokazanie, iż teza o mniejszym czytaniu przez młodych traci sens, ponieważ młodzież aktywnie produkuje, dzieli się i dyskutuje o lekturach w nowych przestrzeniach.

Progresywne koncepcje edukacyjne postulują konieczność uznania i walidacji bieżących praktyk czytelniczych młodzieży, zamiast narzucania tradycyjnych wzorców konsumpcji tekstów. Cyfryzacja oferuje niespotykaną dostępność i interaktywność, kluczową dla współczesnego odbiorcy. W kontekście europejskim, dane Eurostatu za 2022 rok wskazywały, że osoby w wieku 16-29 lat czytają więcej (60,1%) niż starsze grupy wiekowe. Edukacja musi zatem ewoluować, integrując te cyfrowe i społeczne aspekty lektury w spójny program nauczania, uznając wartość treści konsumowanych na ekranach dla rozwoju kompetencji czytelniczych.