UE osiąga porozumienie w sprawie ram regulacyjnych dla nowych technologii genomowych w rolnictwie

Dnia 4 grudnia 2025 roku Rada Unii Europejskiej oraz Parlament Europejski doszły do wstępnego porozumienia politycznego. Ustanawia ono ramy prawne dotyczące stosowania Nowych Technologii Genomowych (NGT) w hodowli roślin. Decyzja ta stanowi znaczący zwrot w agrarnej polityce Unii Europejskiej. Jej celem jest wzmocnienie konkurencyjności europejskiego rolnictwa, poprawa bezpieczeństwa żywnościowego oraz realizacja celów zrównoważonego rozwoju.

Inicjatywa legislacyjna ma na celu unowocześnienie przepisów dotyczących agrobioinżynierii, które pozostawały niezmienione od 2001 roku. To czas, kiedy nowoczesne metody, takie jak CRISPR-Cas9, umożliwiające precyzyjną edycję genomu roślin, nie były jeszcze dostępne. Kluczowym elementem wypracowanego kompromisu jest wprowadzenie dwupoziomowego systemu regulacji dla roślin uzyskanych za pomocą NGT. Rośliny zakwalifikowane do Kategorii 1 zostaną zwolnione z obowiązywania dotychczasowego prawa dotyczącego organizmów genetycznie modyfikowanych (GMO), pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów zawartych w specjalnym wykazie wyłączeń. Ta kategoria obejmuje modyfikacje, których efekty są porównywalne z tymi, które można by osiągnąć tradycyjnymi metodami hodowlanymi.

Z kolei rośliny z Kategorii 2 będą podlegać bardziej rygorystycznemu nadzorowi. Odzwierciedla to zróżnicowane podejście do oceny ryzyka związanego ze bardziej złożonymi zmianami genetycznymi. Uczestniczące instytucje podkreślają, że takie rozróżnienie pozwoli hodowcom na opracowywanie odmian odporniejszych na wyzwania klimatyczne i wymagających mniejszego nakładu zasobów. Przedstawiciele instytucji akcentują, że aktualizacja ustawodawstwa jest kluczowa dla zmniejszenia zewnętrznej zależności sektora rolno-spożywczego UE.

Wstępne porozumienie jest próbą znalezienia równowagi między stymulowaniem innowacji, które mogą przynieść wyższe plony i większą odporność, a obawami interesariuszy dotyczącymi identyfikowalności i potencjalnej kontroli rynku. Eksperci oraz hodowcy wielokrotnie ostrzegali, że restrykcyjne przepisy odziedziczone z 2001 roku mogłyby okazać się zgubne dla rozwoju technologii edycji genomu w Europie. Wprowadzenie wykazu wyłączeń oraz jasnych kryteriów dla Kategorii 1 usuwa te bariery dla pewnych produktów uznanych za mniej ryzykowne. Oczekuje się, że przyspieszy to wprowadzanie na rynek nowych, lepiej przystosowanych odmian.

Osiągnięte porozumienie z 4 grudnia 2025 roku stanowi ważny krok w kierunku regulacji biotechnologii w rolnictwie UE, proporcjonalnej do ryzyka. Ma ono na celu wsparcie europejskich rolników w obliczu narastającej presji klimatycznej i dążenia do samowystarczalności w sektorze rolno-spożywczym. Skuteczność wdrożenia tego dwupoziomowego systemu będzie zależała od przejrzystości wykazu wyłączeń oraz mechanizmów kontroli praw do materiału siewnego. To ostatnie zagadnienie jest kluczowe dla zapewnienia zarówno innowacyjności, jak i uczciwej konkurencji na rynku.