RPA oficjalnie usunięta z „szarej listy” FATF po dwuletnim okresie intensywnych reform

W dniu 24 października 2025 roku Republika Południowej Afryki (RPA) została formalnie wykreślona ze zbioru jurysdykcji podlegających wzmożonemu monitoringowi przez Grupę Opracowania Finansowych Środków Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF). Ta niezwykle istotna decyzja, ogłoszona podczas posiedzenia plenarnego FATF, które odbyło się w Paryżu, stanowi spektakularne zwieńczenie intensywnego, dwuletniego cyklu transformacji regulacyjnej. Były to reformy zakrojone na szeroką skalę, mające na celu gruntowne wzmocnienie krajowych systemów zwalczania prania pieniędzy (AML) oraz finansowania terroryzmu (CFT). Wyjście z listy jest postrzegane jako kluczowy moment dla gospodarki kraju, potwierdzający jej zaangażowanie w przestrzeganie międzynarodowych standardów finansowych.

Włączenie RPA do tak zwanej „szarej listy” nastąpiło w lutym 2023 roku. Powodem tej decyzji było zidentyfikowanie przez FATF poważnych i systemowych luk w mechanizmach przeciwdziałania AML/CFT funkcjonujących w państwie. Krajowy Departament Skarbu (National Treasury) z dumą ogłosił osiągnięcie znaczącego postępu w realizacji ambitnego planu naprawczego. RPA z sukcesem zrealizowała wszystkie 22 punkty uzgodnionego planu działania, co jest świadectwem determinacji władz. W efekcie tych prac, kraj uzyskał dziewięciokrotne podniesienie oceny postępu w trakcie trwania okresu monitorowania. Ten wynik jest wyjątkowy i świadczy o głębokiej transformacji strukturalnej.

Wśród najistotniejszych usprawnień wprowadzonych w ramach reform należy wskazać podniesienie efektywności procedur związanych z wnioskami o wzajemną pomoc prawną, co jest kluczowe w międzynarodowej walce z przestępczością finansową. Ponadto, wprowadzono skuteczny nadzór oparty na ocenie ryzyka, obejmujący sektory niefinansowych przedsiębiorstw i profesji, które dotychczas mogły stanowić słabe ogniwo systemu. Równie ważnym osiągnięciem jest opracowanie i pełne wdrożenie narodowej strategii walki z finansowaniem terroryzmu, co zamyka jedną z największych zidentyfikowanych wcześniej luk.

Środowiska gospodarcze i inwestycyjne przyjęły tę wiadomość z wyraźnym entuzjazmem. Ceniony ekonomista Davi Roodt publicznie podkreślił, że wykreślenie z listy „rozjaśnia perspektywy dla inwestorów i może znacząco ułatwić prowadzenie interesów z Republiką Południowej Afryki”. Oczekuje się, że ta zmiana przyczyni się do wymiernego obniżenia kosztów transakcyjnych dla międzynarodowych firm. Warto pamiętać, że obecność na „szarej liście” jest ściśle powiązana ze spadkiem napływu kapitału zagranicznego, który, według ostrożnych szacunków, mógł sięgać nawet 7,6% Produktu Krajowego Brutto (PKB) w początkowych fazach. Usunięcie z rejestru eliminuje tę istotną barierę regulacyjną, wysyłając partnerom globalnym sygnał o odzyskanej przejrzystości i stabilności.

Ten sukces RPA wpisuje się w szerszy kontekst regionalny, ponieważ decyzja o wykreśleniu z listy zbiegła się w czasie z analogicznym krokiem podjętym wobec Nigerii, Mozambiku oraz Burkina Faso. W przypadku RPA, włączenie do listy było częściowo efektem długotrwałych konsekwencji okresu znanego jako „zawłaszczanie państwa” (state capture). Dlatego też, przywrócenie zaufania do krajowych instytucji finansowych ma dla Pretorii znaczenie fundamentalne, wykraczające poza samą zgodność regulacyjną. Eksperci zgodnie wskazują, że jest to nie tylko triumf w dziedzinie compliance, ale przede wszystkim odbudowa wiarygodności inwestycyjnej, co w praktyce ułatwia operacje transgraniczne i zapewnia lepszy dostęp do międzynarodowego kapitału. Pomyślne zakończenie procesu reform otwiera drzwi do zwiększonego napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) oraz, co równie istotne, przyczynia się do obniżenia kosztów obsługi długu publicznego, stabilizując tym samym finanse państwa.