Rosyjskie Ministerstwo Sprawiedliwości uznało Human Rights Watch za organizację niepożądaną

Dnia 28 listopada 2025 roku Ministerstwo Sprawiedliwości Federacji Rosyjskiej podjęło decyzję o wpisaniu amerykańskiej organizacji zajmującej się ochroną praw człowieka, Human Rights Watch (HRW), do rejestru podmiotów uznanych za „niepożądane”. Ta decyzja, oparta na federalnej ustawie uchwalonej w 2015 roku, natychmiast kryminalizuje wszelką działalność HRW na terytorium Rosji. Stanowi to kolejny wyraz zaostrzania kontroli nad społeczeństwem obywatelskim oraz międzynarodowym monitorowaniem sytuacji w kraju.

Organizacja Human Rights Watch, której początki sięgają roku 1978, od dekad zajmuje się dokumentowaniem naruszeń praw człowieka w ponad 70 państwach globu. W Rosji HRW była obecna od 1992 roku. Warto zaznaczyć, że po eskalacji pełnoskalowego konfliktu na Ukrainie w lutym 2022 roku, organizacja otworzyła biuro w Moskwie, koncentrując swoje wysiłki na skrupulatnym rejestrowaniu działań wojsk rosyjskich. Co ciekawe, sama HRW podjęła decyzję o zakończeniu swojej operacyjnej działalności w Rosji już 10 listopada 2025 roku, na krótko przed formalnym zakazem wydanym przez władze.

Konsekwencje prawne dla obywateli Rosji, którzy zdecydują się na współpracę z HRW, są znaczące i dotkliwe. Zgodnie z obowiązującym prawem, zaangażowanie w działania organizacji „niepożądanej” grozi odpowiedzialnością administracyjną. W przypadku powtarzających się naruszeń lub udzielenia wsparcia finansowego, grozi już kara pozbawienia wolności. W szczególności, organizowanie działalności podmiotu uznanego za niepożądany może skutkować karą do sześciu lat więzienia. Obecnie na rosyjskiej liście „niepożądanych” znajduje się już ponad 275 instytucji, w tym znane podmioty, takie jak Transparency International oraz Światowy Fundusz na rzecz Przyrody (WWF).

Filip Ballou, dyrektor wykonawczy HRW ds. Azji, odniósł się do tej decyzji, podkreślając, że zakaz ten jest jednoznacznym dowodem na odrzucenie przez Rosję międzynarodowych standardów w dziedzinie praw człowieka. W jego opinii, rząd rosyjski dąży do uniemożliwienia dokumentowania zbrodni wojennych oraz stłumienia wszelkiego głosu sprzeciwu. Przypomnieć należy, że już w 2022 roku strona internetowa organizacji została zablokowana przez Roskomnadzor na wniosek Prokuratury Generalnej, co miało związek z publikowanymi informacjami dotyczącymi ofiar cywilnych na Ukrainie.

Podstawa prawna, czyli ustawa przyjęta w 2015 roku, daje organom państwowym możliwość uznawania za niepożądane zagraniczne i międzynarodowe organizacje pozarządowe, które rzekomo zagrażają „podstawom ustroju konstytucyjnego, zdolności obronnej lub bezpieczeństwu państwa”. Przepisy te były już wcześniej wykorzystywane przeciwko innym podmiotom, między innymi Amnesty International. Dla rosyjskich obywateli skutki prawne obejmują zakaz gromadzenia materiałów pochodzących od organizacji „niepożądanej” w celu ich dystrybucji, a także potencjalne trudności w przeprowadzaniu operacji bankowych, jeśli transakcje te mogłyby zostać zinterpretowane jako świadczenie usług finansowych na rzecz zakazanego podmiotu.