Russisch Ministerie van Justitie bestempelt Human Rights Watch als 'ongewenste organisatie'

Op 28 november 2025 heeft het Ministerie van Justitie van de Russische Federatie de Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) toegevoegd aan de lijst van 'ongewenste organisaties'. Deze maatregel, gebaseerd op een federale wet uit 2015, criminaliseert alle activiteiten van HRW binnen de Russische grenzen. Dit markeert een verdere verscherping van de controle op het maatschappelijk middenveld en internationale monitoring in het land.

Human Rights Watch, opgericht in 1978, heeft een geschiedenis van meer dan vier decennia in het documenteren van mensenrechtenschendingen in ruim zeventig landen wereldwijd. De organisatie was sinds 1992 actief in Rusland. Na het uitbreken van het grootschalige conflict in Oekraïne in februari 2022, opende HRW een kantoor in Moskou, specifiek gericht op het vastleggen van de acties van Russische strijdkrachten. Opmerkelijk genoeg had HRW zelf al besloten haar activiteiten in Rusland stop te zetten op 10 november 2025, slechts kort voor de officiële veroordeling.

De implicaties voor Russische burgers die banden onderhouden met HRW zijn aanzienlijk. De wetgeving voorziet in administratieve straffen, maar bij herhaling of het verlenen van financiële steun kan strafrechtelijke vervolging volgen. Voor het organiseren van activiteiten voor een 'ongewenste organisatie' kan een gevangenisstraf van maximaal zes jaar worden opgelegd. Momenteel telt de Russische lijst van 'ongewenste organisaties' meer dan 275 entiteiten, waaronder bekende namen als Transparency International en het Wereld Natuur Fonds (WWF).

Filip Ballou, de Azië-directeur van HRW, reageerde op het besluit door te stellen dat dit verbod aantoont dat Rusland internationale mensenrechtenstandaarden afwijst. Volgens hem is het doel van de regering het stoppen van de documentatie van oorlogsmisdaden en het de kop indrukken van afwijkende meningen. Reeds in 2022 had Roskomnadzor, op verzoek van het Openbaar Ministerie, de website van de organisatie geblokkeerd vanwege berichtgeving over burgerslachtoffers in Oekraïne.

De juridische basis voor deze actie, de wetgeving van 2015, machtigt de autoriteiten om buitenlandse en internationale niet-gouvernementele organisaties (ngo's) als ongewenst te bestempelen wanneer zij een bedreiging vormen voor de 'grondslagen van de constitutionele orde, de defensiecapaciteit of de veiligheid van de staat'. Deze wet is eerder ingezet tegen organisaties zoals Amnesty International. Voor individuele burgers brengt dit juridische consequenties met zich mee, zoals een verbod op het bewaren van materiaal van de 'ongewenste organisatie' met de intentie tot verspreiding, en complicaties bij banktransacties die geïnterpreteerd kunnen worden als financiële dienstverlening aan de verboden entiteit.

Het is duidelijk dat deze ontwikkeling een verdere isolatie van Rusland op het gebied van internationale mensenrechtenmonitoring betekent. De maatregel werpt een schaduw over de mogelijkheden voor onafhankelijke verslaggeving binnen de Russische Federatie, wat de transparantie verder onder druk zet.