Natriumtekort: De Onverwachte Sleutel tot de Verspreiding van Afrika's Megafauna

Een internationaal team van wetenschappers, waaronder experts van de Northern Arizona University (NAU) en de City University of New York (CUNY), heeft een cruciaal, voorheen onderschat element geïdentificeerd dat de verspreiding en populatiedichtheid van de grootste landzoogdieren van Afrika bepaalt. Hun onderzoek, dat in december 2025 in het tijdschrift Nature Ecology & Evolution werd gepubliceerd, richt zich op de beschikbaarheid van natrium, oftewel keukenzout, in de vegetatie van het continent. Andrew Abraham, de hoofdauteur van de studie, benadrukte dat de natriumconcentraties in de Afrikaanse plantengroei met een factor duizend kunnen variëren. Dit maakt het mineraal voor wilde herbivoren tot een ware ‘luxeartikel’.

Voor de gigantische grazers zoals olifanten, neushoorns en giraffen is de behoefte aan natrium, essentieel voor zenuwgeleiding, spiercontractie en het handhaven van de vochtbalans, aanzienlijk hoger in verhouding tot hun lichaamsgewicht. Dit ondersteunt de hypothese dat het risico op een natriumtekort direct correleert met de omvang van het dier. Interessant is dat dit element voor planten zelf van minder levensbelang is. Door gedetailleerde kaarten van het natriumgehalte in de flora te combineren met populatiedichtheidsgegevens en analyse van dierlijke uitscheidingen, konden de onderzoekers nauwkeurig de gebieden met een tekort afbakenen. De nu ontdekte patronen in de dierlijke verspreiding krijgen hiermee een wetenschappelijke verklaring vanuit het perspectief van minerale honger.

Deze bevindingen werpen licht op het specifieke gedrag van geofagie onder de megaherbivoren. Zo ondernemen olifanten in Kenia regelmatig tochten naar grotten, zoals Kitum op de hellingen van de Elgon-vulkaan, om met hun slagtanden natriumrijke gesteenten en aarde los te bikken. Dit gedrag, dat ook het eten van zoute aarde van rivierbodems in de Congolese bossen omvat, is een directe reactie op het tekort aan mineralen in hun reguliere dieet. Bovendien zijn er gevallen gedocumenteerd waarbij gorilla’s strijden om de meest zoutrijke planten. Kuddes gnoes, zebra’s en neushoorns bezoeken steevast de natuurlijke zoutpannen die zich uitstrekken van de Masai Mara tot de Kalahari.

De onderzoekers suggereren dat deze zoutfactor een verklaring kan bieden voor de afwezigheid van veel megaherbivoorsoorten in ecologisch productieve, maar natriumarme gebieden in West-Afrika. Professor Chris Doughty, een expert in eco-informatica aan de NAU, benadrukte dat het natriumgebrek een significante rol speelt in het beperken van de populatieomvang van deze reuzen. Dit gebeurt waarschijnlijk in combinatie met andere beperkende factoren, zoals stroperij en de algemene bodemvruchtbaarheid.

Vanuit het oogpunt van natuurbehoud hebben deze resultaten verstrekkende implicaties. Een aanzienlijk deel van de bestaande beschermde gebieden ligt namelijk in landschappen die arm zijn aan natrium. Dit kan onbedoeld leiden tot een toename van conflicten tussen mens en dier. Dieren die wanhopig op zoek zijn naar de benodigde mineralen, worden gedwongen hun toevlucht te zoeken dichter bij menselijke nederzettingen. De wetenschappers dringen er daarom op aan dat de natriumfactor een integraal onderdeel moet worden van de planning voor nieuwe reservaten en het beheer van populaties, om de duurzame overleving van de Afrikaanse megafauna te waarborgen.