Phát hiện Tượng đá cổ đại Maya hình 'Quý ông Cao tuổi' tại Yucatán, Mexico

Trong khuôn khổ các hoạt động giải cứu khảo cổ quy mô lớn đi kèm với dự án xây dựng cơ sở hạ tầng “Tàu Maya” tại Mexico, các nhà khảo cổ thuộc Viện Nhân chủng học và Lịch sử Quốc gia (INAH) đã ghi nhận một khám phá quan trọng vào giữa tháng 11 năm 2025. Phát hiện này, diễn ra tại bang Yucatán, đang mở ra những hiểu biết mới mẻ về các hoạt động kiến trúc và biểu tượng sơ khai trên bán đảo này.

Công tác khai quật được tiến hành gần tuyến đường vòng Frente 2 Mérida–Progreso, trên khu đất cộng đồng thuộc Sierra Papacal. Tâm điểm của phát hiện là một tác phẩm điêu khắc bằng đá vôi, cao khoảng 45 centimet, được cho là mô tả khuôn mặt của một “quý ông cao tuổi” hoặc một quan chức cấp cao. Những đặc điểm nổi bật như hốc mắt sâu, mũi tẹt và đôi môi biểu cảm đều phù hợp với phong cách nghệ thuật của giai đoạn Maya Sơ kỳ. Hiện vật này được xác định niên đại thuộc Thời kỳ Tiền Cổ điển (2500 năm trước Công nguyên – 200 năm sau Công nguyên), cho phép giới nghiên cứu đào sâu hơn vào cội nguồn của nghệ thuật kiến trúc hoành tráng trong khu vực.

Tác phẩm điêu khắc được tìm thấy rất gần một cấu trúc hình bầu dục, có kích thước xấp xỉ 5,8 nhân 4,3 mét, được xây dựng bằng các khối đá vôi kép với lối vào hướng về phía Tây. Vị trí chính xác của hiện vật – nằm phía sau cột cửa phía Bắc, cạnh bức tường dày gần một chiếc ghế dài – cho thấy nó đã được đặt có chủ đích. Các nhà khảo cổ nhận định rằng cấu trúc này có thể từng đóng vai trò là một dấu hiệu cổng vào hoặc một yếu tố chào đón, đánh dấu lối đi vào một không gian hạn chế hoặc công cộng, điều thường thấy trong các khu vực nghi lễ thời kỳ Tiền Cổ điển.

Khám phá này, được chính thức ghi nhận vào ngày 10 tháng 11 năm 2025, hỗ trợ các nhà nghiên cứu trong việc thấu hiểu sâu sắc hơn ý nghĩa biểu tượng của các dấu hiệu đánh dấu như thế này và mục đích sử dụng tiềm năng của các không gian công cộng thời kỳ đầu của các cộng đồng Maya ở phía Bắc Yucatán. Dự án “Tàu Maya”, khởi công xây dựng vào tháng 6 năm 2020, luôn đi kèm với các hoạt động giải cứu khảo cổ rộng khắp dọc theo toàn bộ tuyến đường. Sau khi hoàn tất công tác khảo sát thực địa, hiện vật sẽ được chuyển giao cho phòng thí nghiệm chuyên dụng để tiến hành bảo quản và nghiên cứu chi tiết bởi các chuyên gia của INAH.

Bức phù điêu bằng đá vôi này, là một phần của bối cảnh rộng lớn hơn về các khu định cư sơ khai, giúp giới nghiên cứu đối chiếu các phong cách nghệ thuật mà sau này đã tạo ảnh hưởng đến sự phát triển của điêu khắc hoành tráng, bao gồm cả tại các trung tâm như Kaminaljuyu ở Guatemala. Việc phân tích hiện vật được tìm thấy gần Mérida này đóng góp quan trọng vào việc làm sáng tỏ cách thức hình thành các thực hành kiến trúc và biểu tượng ban đầu của người Maya.

Việc phát hiện ra một tác phẩm nghệ thuật tinh xảo như vậy trong bối cảnh khai quật dự án cơ sở hạ tầng cho thấy sự cần thiết phải cân bằng giữa phát triển hiện đại và bảo tồn di sản văn hóa phong phú của Mexico. Những hiện vật như tượng “Quý ông Cao tuổi” này là những bằng chứng hữu hình, giúp chúng ta kết nối trực tiếp với đời sống tinh thần và xã hội của những cư dân Maya đầu tiên trên bán đảo Yucatán.