Odkrycie rzeźby „starszego dżentelmena” Majów na Jukatanie podczas prac infrastrukturalnych

W połowie listopada 2025 roku, w ramach zakrojonych na szeroką skalę prac ratowniczych towarzyszących budowie meksykańskiej infrastruktury „Tren Maya” (Pociąg Majów), archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) dokonali znaczącego odkrycia. Znalezisko to, zlokalizowane na terenie stanu Jukatan, dostarcza cennych informacji na temat wczesnych praktyk architektonicznych i symbolicznych na tym półwyspie.

Badania terenowe prowadzono w pobliżu obwodnicy kolejowej Frente 2 Mérida–Progreso, na ziemiach wspólnotowych Sierra Papacal. Kluczowym elementem tej inwentaryzacji stała się wapienna rzeźba mierząca około 45 centymetrów wysokości. Uważa się, że przedstawia ona oblicze „starszego dżentelmena” lub wysoko postawionego dostojnika. Charakterystyczne cechy, takie jak głęboko osadzone oczodoły, płaski nos i wyraziste usta, są zgodne ze stylistyką wczesnych faz cywilizacji Majów. Artefakt datowany jest na Okres Preklasyczny (2500 r. p.n.e. – 200 r. n.e.), co pozwala na pogłębienie wiedzy o genezie sztuki monumentalnej w tym regionie.

Rzeźba została odnaleziona w bezpośrednim sąsiedztwie owalnej konstrukcji o wymiarach około 5,8 na 4,3 metra. Budowla ta wzniesiona została z podwójnych bloków wapiennych, a jej wejście skierowane jest na zachód. Precyzyjne umiejscowienie artefaktu – tuż za północnym nadprożem wejścia, obok grubej ściany przy ławie – sugeruje, że nie było to przypadkowe miejsce. Archeolodzy wysuwają hipotezę, że konstrukcja ta mogła pełnić funkcję znacznika wejścia lub elementu powitalnego, wyznaczającego dostęp do przestrzeni ograniczonej lub publicznej, co jest typowe dla stref rytualnych z okresu preklasycznego.

Odkrycie to, formalnie zarejestrowane 10 listopada 2025 roku, pomaga naukowcom lepiej zrozumieć symbolikę tego typu znaczników oraz potencjalne przeznaczenie wczesnych przestrzeni wspólnotowych Majów w północnej części Jukatanu. Projekt „Tren Maya”, którego budowa rozpoczęła się w czerwcu 2020 roku, wymusza prowadzenie intensywnych prac archeologicznych na całej długości planowanej trasy. Po zakończeniu prac terenowych, znalezisko trafi do specjalistycznego laboratorium, gdzie specjaliści INAH zajmą się jego konserwacją i szczegółową analizą.

Ta wapienna rzeźba, wpisująca się w szerszy kontekst wczesnych osad, umożliwia badaczom porównanie stylów artystycznych, które później wpłynęły na rozwój rzeźby monumentalnej, widocznej między innymi w takich ośrodkach jak Kaminaljuy w Gwatemali. Analiza tego artefaktu, wydobytego w pobliżu Méridy, stanowi istotny wkład w rekonstrukcję wczesnych praktyk architektonicznych i symbolicznych Majów, rzucając nowe światło na ich początki kulturowe.