Tượng Người 12.000 Năm Tuổi Được Phát Hiện Tại Göbekli Tepe Định Hình Lại Lịch Sử Sơ Khai

Mùa khai quật năm 2025 tại khu di tích Göbekli Tepe đã mang lại một khám phá khảo cổ học quan trọng: một bức tượng người bằng đá được chạm khắc tinh xảo, có niên đại xấp xỉ 12.000 năm tuổi. Bức tượng được phát hiện nằm ngang, ngửa mặt lên trời, với phần đầu và thân còn nguyên vẹn, trong khi phần chân đã bị thất lạc. Nó được tìm thấy ẩn mình trong cấu trúc tường bao nằm giữa hai khu vực nổi tiếng là Cấu trúc B và Cấu trúc D của thánh địa nghi lễ cổ xưa nhất thế giới này.

Phát hiện này khác biệt rõ rệt so với các cột trụ hình chữ T mang họa tiết động vật thường thấy tại Göbekli Tepe, cung cấp bằng chứng cụ thể, ba chiều về hình dáng con người. Các nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ, bao gồm Bộ trưởng Văn hóa và Du lịch Mehmet Nuri Ersoy, nhận định rằng việc đặt bức tượng vào trong lớp xây dựng tường là một hành động có chủ ý, có thể là một lễ vật hiến tế hoặc một phần của nghi thức quan trọng. Giáo sư Necmi Karul, Giám đốc cuộc khai quật thuộc Đại học Istanbul và là Điều phối viên Dự án Nghiên cứu Karahantepe và Göbeklitepe, diễn giải việc bức tượng bị chôn vùi trong lớp xây dựng như một sự củng cố mạnh mẽ cho giả thuyết về một sự gửi gắm mang tính nghi lễ.

Ông Ersoy mô tả tác phẩm điêu khắc này là một “ví dụ ấn tượng và có giá trị thẩm mỹ cao về truyền thống điêu khắc thời kỳ Đồ đá mới,” nhấn mạnh vai trò then chốt của nó trong việc làm sáng tỏ các hệ thống tín ngưỡng thời kỳ đó. Việc niêm phong có chủ đích một tác phẩm nghệ thuật chi tiết như vậy cho thấy một tầm quan trọng sâu sắc về nghi lễ hoặc biểu tượng gắn liền với cấu trúc hoặc chính bức tượng. Phát hiện này làm sâu sắc thêm sự hiểu biết về đời sống biểu tượng tiền nông nghiệp, chuyển trọng tâm từ các hình thức cách điệu sang các hình tượng nhân vật chi tiết được tích hợp vào kiến trúc hoành tráng.

Göbekli Tepe, có niên đại từ khoảng 9600 đến 8200 năm trước Công nguyên, liên tục thách thức các câu chuyện đã được thiết lập về nguồn gốc của nền văn minh, cho thấy các nghi lễ phức tạp và nghệ thuật đã tồn tại trong các xã hội săn bắn hái lượm trước khi có nông nghiệp quy mô lớn. Sự phức tạp về kiến trúc của các cột đá vôi khổng lồ, một số nặng tới 11 đến 22 tấn, đòi hỏi sự điều phối xã hội đáng kể. Sự liên quan của phát hiện này còn được mở rộng thông qua các sự kiện liên quan, chẳng hạn như sự xuất hiện của các tác phẩm tương tự tại địa điểm đương thời Karahantepe.

Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng các vòng tròn tại Göbekli Tepe không được xây dựng ngẫu nhiên mà tuân theo một thiết kế hình học duy nhất, với các tâm điểm của ba cấu trúc hình tròn tạo thành một tam giác gần như hoàn hảo, điều này cho thấy một sự phức tạp về kỹ thuật và hình học vượt xa những gì người ta từng gán cho các xã hội săn bắn hái lượm. Hơn nữa, các nghiên cứu về DNA đã gợi ý một mối liên hệ di truyền giữa những người xây dựng Göbekli Tepe và tổ chức các xã hội khác, cho thấy sự lan truyền kiến thức xây dựng cự thạch qua các tuyến đường di cư dài dọc Địa Trung Hải.

Việc khai quật liên tục và các biện pháp bảo tồn tại khu vực này là cần thiết, đặc biệt khi số lượng khách tham quan tăng lên. Khám phá này củng cố thêm rằng địa điểm này là một trung tâm quan trọng phản ánh các xã hội có mối liên hệ chặt chẽ, phát triển mạnh mẽ cả về công nghệ và biểu tượng trong khu vực địa lý rộng lớn, đặt ra những câu hỏi sâu sắc về trình tự phát triển của văn minh trước khi nhân loại phát minh ra gốm sứ, luyện kim, chữ viết hay bánh xe.