Odkrycie Szczegółowego Posągu Człowieka w Göbekli Tepe Przesuwa Granice Neolitu

Podczas sezonu wykopaliskowego w 2025 roku na stanowisku Göbekli Tepe archeolodzy zidentyfikowali niemal 12 000-letnią rzeźbę ludzką wykonaną z kamienia. Artefakt ten, stanowiący pierwszą tak szczegółową, trójwymiarową reprezentację postaci ludzkiej znalezioną bezpośrednio w obrębie najstarszego znanego sanktuarium rytualnego, był integralną częścią muru zlokalizowanego między Strukturą B a Strukturą D.

Posąg, leżący poziomo na plecach, zachował głowę i tors, podczas gdy jego dolna część uległa zniszczeniu na przestrzeni tysiącleci. To znalezisko znacząco pogłębia wiedzę o życiu symbolicznym społeczeństw przedrolniczych, wykraczając poza dotychczasowe, bardziej stylizowane przedstawienia, takie jak charakterystyczne dla tego miejsca filary w kształcie litery T zdobione motywami zwierzęcymi. Artefakt, datowany na około 10 000 lat przed naszą erą, jest teraz centralnym punktem dla zrozumienia neolitycznej sztuki figuratywnej w Anatolii.

Profesor Necmi Karul, dyrektor wykopalisk z Uniwersytetu w Stambule, stwierdził, że umieszczenie tej szczegółowej rzeźby w murze potwierdza hipotezę o celowej depozycji rytualnej. Minister Kultury i Turystyki Turcji, Mehmet Nuri Ersoy, ocenił artefakt jako „estetycznie i imponująco wysoki przykład neolitycznej tradycji rzeźbiarskiej”. Celowe zamurowanie tak precyzyjnie wykonanej reprezentacji sugeruje głębokie znaczenie ceremonialne lub symboliczne, przypisywane konstrukcji, w której ją umieszczono.

Stanowisko Göbekli Tepe, datowane na okres od około 9600 do 8200 lat p.n.e., konsekwentnie podważa dotychczasowe narracje o chronologii rozwoju ludzkiej kultury, dowodząc istnienia złożonych rytuałów i sztuki wśród społeczeństw łowiecko-zbierackich przed rewolucją rolniczą. Specyfika znaleziska, w którym forma ludzka dominuje nad zwierzęcymi motywami, wskazuje na ewolucję w zakresie kultu lub hierarchii symbolicznej w obrębie społeczności budowniczych.

Odkrycie to, wzmacniające tezę o złożoności struktur społecznych i praktyk rytualnych w Göbekli Tepe, zmusza do ponownej oceny, kiedy i jak zaczęły kształtować się pierwsze złożone systemy religijne i społeczne. Badania geochemiczne i techniki datowania izotopowego, które zostaną zastosowane do analizy zaprawy murarskiej otaczającej posąg, mają dostarczyć dodatkowych danych na temat dokładnego momentu i okoliczności jego ukrycia.