Göbekli Tepe'de Duvar İçine Yerleştirilmiş 12 Bin Yıllık İnsan Heykeli Keşfedildi

Şanlıurfa'da yer alan ve UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde bulunan Göbekli Tepe'de, 2025 kazı sezonunda arkeoloji dünyası için önemli bir buluntu gün yüzüne çıkarıldı. Bu keşif, dünyanın bilinen en eski ritüel merkezi olan alandaki Neolitik döneme ait sanatsal ve sembolik kavrayışa dair mevcut bilgileri derinleştirmektedir. Yapılan açıklamalar, heykelin yaklaşık 12.000 yıllık bir geçmişe sahip olduğunu ve özellikle Structure B ile Structure D olarak adlandırılan anıtsal yapıların arasındaki bir duvar örgüsüne yatay pozisyonda monte edilmiş halde bulunduğunu ortaya koymaktadır.

Heykelin baş ve gövde kısımları sağlamken, ayak kısımları eksik durumdadır. Kazı çalışmalarının başındaki isim, İstanbul Üniversitesi'nden Profesör Doktor Necmi Karul, bu heykelin keşfinin, alanın ritüelistik bağlamını anlamada kritik bir öneme sahip olduğunu belirtti. Karul, heykelin bir yapı taşı olarak değil, bilinçli bir eylemin sonucu olarak duvarın içine yerleştirildiğini düşünmekte ve bu durumun, ritüelistik bir bırakma hipotezini güçlendirdiğini ifade etti. Heykelin duruşu, bir elinin karında, diğerinin ise göğsünde olduğu bir pozisyonu sergilemektedir; bu duruşun, hem Göbekli Tepe'de hem de çağdaş yerleşimlerde karşılaşılan bir özellik olduğu Karul tarafından aktarıldı.

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, bu keşfi, Neolitik dönem heykel geleneğinin estetik açıdan yüksek bir örneği olarak nitelendirdi. Bakan Ersoy, heykelin D Yapısı'nın duvarına, muhtemelen bir adak sunusu veya bir törenin parçası olarak kasten yerleştirildiğini düşündüklerini belirtti. Göbekli Tepe, MÖ 9600 ile MÖ 8200 arasına tarihlenmektedir ve bu bulgu, avcı-toplayıcı toplulukların sanatsal ve dini geleneklerinin gelişmişliğini göstermektedir.

Benzer insan figürlerinin daha önce Göbekli Tepe'nin çağdaşı olan Karahantepe'de bulunduğu bilgisi de dikkat çekmektedir; ancak Göbekli Tepe'den çıkan bu detaylı üç boyutlu figür, sit alanının genelinde baskın olan stilize T-şekilli hayvan kabartmalarından ayrılan önemli bir yeniliktir. Karahantepe'de insan tasvirlerinin daha belirgin olduğu ve sırtında leopar taşıyan insan heykellerinin bulunduğu da bilinmektedir. Bu detaylı insan heykelinin anıtsal mimari içine bilinçli bir şekilde entegre edilmesi, Neolitik dönemdeki sembolik yaşamın ve toplumsal yapıların beklenenden çok daha sofistike olduğunu göstermektedir.

Taş Tepeler Projesi kapsamında yürütülen bu çalışmalar, bölgeyi dünyanın Neolitik başkenti olarak tescil etme hedefine hizmet etmektedir. Bu bulgular, insanlık tarihinin başlangıç noktalarından biri olarak kabul edilen Göbekli Tepe'nin, avcı-toplayıcı toplumların yerleşik düzene geçiş sürecine dair anlayışı sürekli olarak dönüştürdüğünü kanıtlamaktadır.