Perseverance Ghi Nhận Bằng Chứng Trực Tiếp Về Hiện Tượng Phóng Điện Trong Khí Quyển Sao Hỏa

Xe tự hành Perseverance của NASA, đang hoạt động tại miệng núi lửa Jezero ở bán cầu Bắc kể từ khi hạ cánh vào tháng 2 năm 2021, lần đầu tiên thu thập được bằng chứng trực tiếp về hoạt động điện trong bầu khí quyển mỏng manh của Sao Hỏa. Những hiện tượng này, được giới khoa học gọi là “tia sét mini”, đã được ghi lại thông qua việc phân tích các bản ghi âm thanh và điện từ do thiết bị SuperCam thực hiện từ xa.

Phát hiện quan trọng này, được công bố trên tạp chí Nature vào ngày 26 tháng 11 năm 2025, đã xác nhận những giả thuyết lâu đời về sự tồn tại của các hiện tượng điện trên Hành tinh Đỏ. Giờ đây, Sao Hỏa đã gia nhập cùng với Trái Đất, Sao Mộc và Sao Thổ trong danh sách các thiên thể trong Hệ Mặt Trời có hoạt động điện trong khí quyển đã được xác nhận. Các nhà nghiên cứu đã xem xét kỹ lưỡng 28 giờ ghi âm từ micro, trải dài qua hai năm Sao Hỏa, và xác định được tổng cộng 55 lần phóng điện riêng biệt.

Nguyên nhân chính dẫn đến những lần phóng điện này, theo nhận định của các nhà khoa học, nằm ở hiện tượng ma sát điện. Đây là quá trình phát sinh do sự cọ xát và va chạm của các hạt bụi lơ lửng trong không khí trong điều kiện khí quyển nhiễu loạn. Những tia lửa được phát hiện này được mô tả là rất nhỏ, có thể chỉ dài vài milimet hoặc centimet, và không giống với các tia sét thông thường trên Trái Đất. Dữ liệu then chốt cho thấy 54 trên 55 sự kiện xảy ra trong điều kiện gió mạnh nhất được ghi nhận trong suốt thời gian quan sát, và 16 lần phóng điện được ghi lại trong hai lần các xoáy bụi – hay còn gọi là “quỷ bụi” – đi qua gần đó.

Tác giả chính của nghiên cứu là nhà hành tinh học Baptiste Chide thuộc Viện Nghiên cứu Vật lý Thiên văn và Hành tinh học (IRAP) của Pháp, cùng với đồng tác giả Ralph Lorenz từ Phòng thí nghiệm Vật lý Ứng dụng thuộc Đại học Johns Hopkins (APL). Theo lời ông Lorenz, âm thanh được ghi lại tương đương với tiếng lách tách hoặc tiếng roi quất, và mức năng lượng của các lần phóng điện không vượt quá năng lượng của một bộ đánh lửa ô tô. Ông Chide nhấn mạnh rằng những lần phóng điện này có mối liên hệ trực tiếp đến hóa học khí quyển của Sao Hỏa, khí hậu, khả năng sinh sống tiềm tàng và sự an toàn cho các sứ mệnh trong tương lai.

Việc xác nhận hoạt động điện mở ra một lĩnh vực nghiên cứu hành tinh hoàn toàn mới, chuyển đổi từ các mô hình khí quyển tĩnh sang mô hình động lực học. Mặc dù phát hiện này được thực hiện nhờ thiết bị SuperCam, vốn không được thiết kế chuyên biệt để ghi lại sét, sự nhất quán của 55 sự kiện, mối tương quan của chúng với tốc độ gió cao và việc phát hiện kép (cả âm thanh và điện từ) đã cung cấp sự xác nhận thuyết phục. Tuy nhiên, một số chuyên gia lưu ý rằng các tranh luận về bản chất thực sự của hiện tượng có thể tiếp diễn cho đến khi các cảm biến chuyên dụng được gửi đến, do các lần phóng điện này được nghe thấy chứ không được ghi lại bằng hình ảnh.

Xét về mặt ứng dụng thực tiễn, việc định lượng mức độ nguy hiểm đối với thiết bị điện tử trong tương lai là một kết luận cực kỳ quan trọng cho việc lập kế hoạch các sứ mệnh sắp tới. Các hiện tượng phóng tĩnh điện có khả năng gây nhiễu loạn cho các thiết bị nhạy cảm của robot hiện tại và đặt ra mối đe dọa cho các phi hành gia. Hơn nữa, những tia lửa này có thể khởi phát các phản ứng điện hóa, điều này có thể ảnh hưởng đến công cuộc tìm kiếm dấu vết của sự sống cổ đại trên Sao Hỏa.