Perseverance Keşif Aracı Mars Atmosferinde Elektrik Deşarjlarının Doğrudan Kanıtlarını Kaydetti

NASA'nın Perseverance keşif aracı, Şubat 2021'deki inişinden bu yana kuzey yarımküredeki Jezero Krateri'nde çalışmalarını sürdürürken, Mars'ın seyrek atmosferinde ilk kez elektriksel aktiviteye dair doğrudan deliller elde etti. Bilim camiasında 'mini şimşekler' olarak adlandırılan bu olaylar, aracın bünyesindeki SuperCam cihazının elektromanyetik ve ses kayıtlarının analiz edilmesiyle belgelendi.

Nature dergisinde 26 Kasım 2025 tarihinde yayımlanan bu keşif, Kızıl Gezegen'de elektrikli olayların varlığına dair uzun süredir devam eden varsayımları güçlendirdi. Bu bulguyla Mars, Güneş Sistemi'nde atmosferik elektrik faaliyeti kanıtlanmış Dünya, Jüpiter ve Satürn'ün yanına eklenmiş oldu. Araştırmacılar, iki Mars yılına yayılan 28 saatlik mikrofon kayıtlarını inceleyerek toplamda 55 ayrı elektrik deşarjı tespit etti.

Bilim insanları, bu deşarjların temel nedeninin triboelektrik olduğunu düşünüyor. Bu süreç, türbülanslı koşullar altında havadaki toz parçacıklarının sürtünmesi ve çarpışması sonucu ortaya çıkıyor. Tespit edilen kıvılcımların, klasik Dünya şimşeklerine benzemediği, muhtemelen yalnızca birkaç milimetre veya santimetre uzunluğunda olabilecek küçük nitelikte olduğu belirtiliyor. Elde edilen kilit veriler, 55 olayın 54'ünün gözlem dönemi boyunca kaydedilen en şiddetli rüzgarlar sırasında gerçekleştiğini gösteriyor. Dahası, 16 deşarj, 'toz şeytanları' olarak bilinen toz girdaplarının iki yakın geçişi sırasında yakalandı.

Çalışmanın baş yazarı, Fransa'daki Astrofizik ve Gezegen Bilimleri Araştırma Enstitüsü'nden (IRAP) gezegen bilimcisi Baptiste Chide olurken, ortak yazarlar arasında Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarı'ndan (APL) Ralph Lorenz de yer aldı. Lorenz'e göre kaydedilen ses, bir kırbaç şaklamasına veya tıklamaya benziyordu ve deşarjların enerji seviyesi bir otomobil ateşlemesinin enerjisini aşmıyordu. Chide, bu deşarjların Mars'ın atmosfer kimyası, iklimi, potansiyel yaşanabilirliği ve gelecekteki görevlerin güvenliği açısından doğrudan önem taşıdığını vurguladı.

Elektriksel aktivitenin doğrulanması, gezegen araştırmaları için statik atmosfer modellerinden dinamik modellere geçişi sağlayan yepyeni bir ufuk açıyor. Keşif SuperCam cihazıyla yapılmış olsa da, bu cihaz özellikle yıldırım tespiti için tasarlanmamıştı. Ancak, 55 olayın tutarlılığı, yüksek rüzgar hızlarıyla olan korelasyonu ve hem akustik hem de elektromanyetik çift algılama, bulgulara ikna edici bir kanıt sağlıyor. Yine de, bazı uzmanlar, deşarjlar kamera ile kaydedilmediği için olayın doğası hakkındaki tartışmaların, özel sensörler gönderilene kadar sürebileceğini belirtiyorlar.

Uygulamalı açıdan bakıldığında, gelecekteki görevlerin planlanması için tehlike düzeyinin sayısal olarak belirlenmesi hayati bir sonuçtur. Elektrostatik deşarjlar, mevcut robotların hassas ekipmanlarında parazite neden olabilir ve astronotlar için risk oluşturabilir. Ek olarak, bu kıvılcımların, geçmiş yaşam belirtilerinin aranmasını etkileyebilecek elektrokimyasal reaksiyonları tetikleme potansiyeli de bulunmaktadır.