AB ve Özbekistan Stratejik Ortaklığı Derinleştiriyor: Yeni EPCA Brüksel'de İmzalandı

Avrupa Birliği (AB) ile Özbekistan, stratejik ortaklığı daha da ileriye taşıyacak olan Gelişmiş Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması'nı (EPCA) 24 Ekim 2025 tarihinde Brüksel'de resmen imzaladı. İmzalar, Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevkat Mirziyoyev'in katılımıyla gerçekleşti. Bu anlaşma, Nisan 2025'te Semerkant'ta yapılan ilk AB-Orta Asya Zirvesi'nin somut bir sonucu olarak kayıtlara geçti.

Yeni EPCA, ikili ilişkilerin kapsamını genişleterek yalnızca geleneksel ticari ve ekonomik bağları değil, aynı zamanda güncel jeopolitik zorluklara karşı ortak bir duruş sergilemeyi hedefliyor. Anlaşma, siber güvenlik, terörle mücadele, sınır güvenliği ve hibrit tehditlerin önlenmesi gibi kritik güvenlik alanlarında işbirliğini artırarak uluslararası hukuka bağlılık çerçevesinde bölgede barış ve istikrarı pekiştirmeyi amaçlıyor. Ayrıca, taraflar enerji, kimya, stratejik mineraller, lojistik, tekstil ve ilaç sektörlerinde toplam değeri 10 milyar Avro'yu aşan yeni projelerin uygulanması konusunda da mutabık kaldı.

Ekonomik boyut, özellikle küresel geçiş süreçleri bağlamında büyük önem taşıyor. Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen'in de belirttiği gibi, Orta Asya'nın sahip olduğu kritik hammadde kaynakları, küresel enerji dönüşümü için stratejik bir öneme sahiptir. EPCA, bu bağlamda, yeşil ve dijital dönüşüm için elzem olan kobalt ve bakır gibi kaynakların tedarik zincirini güvence altına almayı amaçlıyor. Bu adım, 2024'te imzalanan kritik hammadde Mutabakat Zaptı üzerine inşa edilen bir yapıyı temsil ediyor ve 'Global Gateway' girişimleri ile Trans-Hazar ulaşım koridorunun geliştirilmesiyle bölge içi bağlantısallığı artırma potansiyeli taşıyor.

Bu stratejik yakınlaşma, bölgesel rekabetin yoğunlaştığı bir ortamda AB'nin Özbekistan ile ortaklığını derinleştirerek Rusya, ABD ve Türkiye gibi diğer küresel aktörlerin etkisine karşı bir denge unsuru oluşturma potansiyeli taşıyor. Mevcut anlaşma, 1996'da imzalanan ilk Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması'nın yerini alarak Özbekistan'ın siyasi, ekonomik ve kurumsal ilerlemesini yansıtıyor. Bu hamle, aynı zamanda Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan'ın da AB ile yeni yatırım anlaşmaları imzaladığı bir döneme denk gelerek, AB'nin Orta Asya cumhuriyetleriyle ikili EPCA'lar yoluyla stratejik bağlarını güçlendirme tercihini teyit ediyor.

Avrupa Konseyi Başkanı António Costa'nın vurguladığı gibi, bu tür güçlü ortaklıklar, düzensizliğin hakim olduğu bir dünyada barış ve refahı ilerletmenin önemli bir yolu olarak görülüyor. Anlaşmanın yürürlüğe girmesi tarafların onay süreçlerine bağlı olmakla birlikte, atılan adımlar Özbekistan'ın küresel ekonomik ve jeopolitik sahnedeki konumunu güçlendirme yolunda attığı bilinçli adımları gösteriyor.