UE i Uzbekistan na Nowym Etapie: Podpisano Wzmocnione Partnerstwo i Współpraca (EPCA)

Dnia 24 października 2025 roku w Brukseli Unia Europejska i Republika Uzbekistanu sfinalizowały podpisanie Umowy o Wzmocnionym Partnerstwie i Współpracy (EPCA). Dokument ten stanowi kulminację dynamicznych reform prowadzonych w Uzbekistanie oraz proaktywnej polityki zagranicznej tego kraju, przenosząc relacje na nowy, strategiczny poziom. Akt ten jest bezpośrednim następstwem Szczytu UE-Azja Środkowa, który odbył się 4 kwietnia 2025 roku w Samarkandzie. Podpisanie EPCA cementuje wzajemne zobowiązanie do przestrzegania norm prawa międzynarodowego, umacniając pokój, stabilność i bezpieczeństwo poprzez multilateralizm.

Centralnym punktem nowej umowy jest rozszerzenie kooperacji w kluczowych obszarach strategicznych. Obejmują one cyberbezpieczeństwo, zwalczanie terroryzmu, ochronę granic oraz zapobieganie zagrożeniom hybrydowym. Co istotne, EPCA otwiera nowe możliwości współpracy w sektorach przyszłości, zwłaszcza w kontekście pozyskiwania krytycznych surowców, niezbędnych dla zielonej i cyfrowej transformacji. Działania te bazują na Memorandum o Porozumieniu w tej sprawie, które UE i Uzbekistan podpisały już w 2024 roku. Jak podkreśliła Przewodnicząca Komisji Europejskiej, Ursula von der Leyen, zasoby Azji Środkowej są fundamentalne dla globalnej transformacji energetycznej, co nadaje negocjacjom wymiar globalny. Region ten posiada znaczące rezerwy metali, takich jak kobalt i miedź, co czyni go kluczowym elementem w dywersyfikacji europejskich łańcuchów dostaw.

Umowa zacieśnia również powiązania w zakresie infrastruktury i łączności. Wzmocniona współpraca obejmuje rozwój inicjatyw „Global Gateway” oraz korytarza transportowego Transkaspijskiego, mającego na celu usprawnienie regionalnych połączeń i stworzenie alternatywy dla istniejących szlaków. Inicjatywa „Global Gateway”, zaprezentowana przez UE w Samarkandzie, ma zmobilizować znaczące środki na inwestycje w cyfrowe, energetyczne i transportowe połączenia. W ramach tej strategii, UE zobowiązała się do zainwestowania 12 miliardów euro w Azji Środkowej, z czego część środków jest przeznaczona na rozwój tego korytarza. Przewodniczący Rady Europejskiej, António Costa, wyraził przekonanie, że porozumienie to jest ważnym krokiem w rozwoju strategicznej współpracy, kontynuującym zobowiązania podjęte na szczycie w Samarkandzie.

Z perspektywy gospodarczej, EPCA stanowi uzupełnienie dla preferencyjnego dostępu Uzbekistanu do rynku UE w ramach systemu GSP+, który od 2021 roku znacząco pobudził wymianę handlową, która w 2024 roku osiągnęła niemal 4,8 miliarda euro. Nowa umowa zastępuje dotychczasowe porozumienie z 1996 roku, tworząc solidne podstawy dla dialogu politycznego i pogłębienia relacji w obszarach od inwestycji i zrównoważonego rozwoju po prawa człowieka i środowisko. W ceremonii podpisania uczestniczyli również Kaja Kallas oraz Marta Kos, co świadczy o szerokim zaangażowaniu struktur UE w ten strategiczny zwrot ku Azji Środkowej.