Historyczna szczyt G20 w RPA: Pierwsze spotkanie w Afryce na tle bojkotów i kluczowego porozumienia mineralnego

W Johannesburgu, Republika Południowej Afryki, 22 listopada 2025 roku zainaugurowano dwudniowy szczyt przywódców grupy G20. Wydarzenie to jest historyczne, ponieważ po raz pierwszy w dziejach odbywa się na kontynencie afrykańskim. RPA sprawuje prezydencję pod hasłem „Solidarność, równość, zrównoważony rozwój”, a celem spotkania jest umocnienie pozycji Afryki oraz Globalnego Południa w strukturach globalnego zarządzania gospodarczego. Taki krok stał się możliwy po formalnym włączeniu Unii Afrykańskiej do G20 w roku 2023.

Prezydent RPA, Cyril Ramaphosa, otwierając obrady, mocno podkreślił fundamentalne znaczenie multilateralizmu w obliczu globalnych wyzwań. Agenda, którą wypracowano pod przewodnictwem RPA, obowiązująca do 1 grudnia 2025 roku, koncentrowała się na kwestiach wzrostu inkluzywnego, łagodzenia obciążeń zadłużeniowych krajów rozwijających się oraz zapewnienia sprawiedliwej transformacji energetycznej. Strona południowoafrykańska położyła szczególny nacisk na mobilizację środków klimatycznych i budowanie odporności na katastrofy naturalne. Szczyt ten stanowił zwieńczenie około 130 spotkań zorganizowanych przez RPA w okresie sprawowania prezydencji. Warto zaznaczyć, że kraje G20 odpowiadają za 85% światowej produkcji gospodarczej.

Spotkanie odbywało się w atmosferze narastających napięć geopolitycznych, co znalazło odzwierciedlenie w bojkotach ze strony niektórych kluczowych graczy. Prezydent Stanów Zjednoczonych, Donald Trump, zdecydował się nie uczestniczyć, argumentując to obawami dotyczącymi rzekomych naruszeń praw białej mniejszości oraz kontrowersyjnej ustawy o wywłaszczeniach gruntów w RPA, a także niezgodą na priorytety prezydencji. Argentyna również zbojkotowała spotkanie na szczeblu szefów państw, wysyłając w miejsce prezydenta Javiera Milei ministra spraw zagranicznych. Chiny reprezentował premier Rady Państwa Li Qiang, ponieważ przewodniczący Xi Jinping nie przybył, a delegacji Federacji Rosyjskiej przewodniczył wicegłowa administracji prezydenckiej, Maksim Oreśkin, pod nieobecność prezydenta Władimira Putina.

Mimo braku przywódców kilku największych gospodarek, w sobotę, 22 listopada, udało się przyjąć dokument końcowy – Deklarację Liderów. Zdaniem Ramaphosy, ten fakt udowodnił, że „wielostronność potrafi przynosić rezultaty”. Jednym z konkretnych sukcesów osiągniętych tuż przed szczytem było podpisanie przez Unię Europejską i RPA kompleksowego porozumienia dotyczącego kluczowych minerałów. Umowa ta obejmuje poszukiwania, wydobycie, przetwarzanie oraz recykling tych surowców. Przewodnicząca Komisji Europejskiej, Ursula von der Leyen, podkreśliła, że pakt ten jest niezbędny do dywersyfikacji łańcuchów dostaw UE oraz zabezpieczenia surowców dla czystej transformacji energetycznej zarówno w Europie, jak i w Afryce Południowej.

W kontekście globalnej kondycji gospodarczej, na forum dyskusji poruszono kwestię zadłużenia Afryki, które osiągnęło poziom 1,8 biliona dolarów, przy rocznych kosztach obsługi długu wynoszących około 89-90 miliardów dolarów. Pojawiła się propozycja utworzenia globalnej platformy dla dłużników z udziałem Organizacji Narodów Zjednoczonych. Wśród obecnych na szczycie przywódców znaleźli się premier Australii Anthony Albanese, premier Indii Narendra Modi, prezydent Brazylii Luiz Inácio Lula da Silva, prezydent Francji Emmanuel Macron, prezydent Turcji Recep Tayyip Erdoğan, a także szefowie Unii Europejskiej Ursula von der Leyen i António Costa. W spotkaniu uczestniczył również prezydent Unii Afrykańskiej, João Lourenço.

Szczyt zakończy się 23 listopada. Po nim pałeczkę prezydencji G20 przejmie kolejny kraj – Stany Zjednoczone, które będą gospodarzem następnego spotkania w grudniu 2026 roku w Miami. RPA zamyka tym samym swój intensywny okres przewodnictwa, który obfitował w liczne wyzwania dyplomatyczne i gospodarcze.